Bài soạn "Cụm danh từ" số 1

Cụm danh từ là gì?

Bài 1 trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Các từ ngữ được in đậm trong câu sau bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?

Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

Trả lời

Các từ đứng trước các danh từ như hai (hai vợ chồng), một (một túp lều) làm rõ nghĩa về số lượng, bổ sung ý nghĩa cho danh từ trung tâm đứng sau nó.

Các từ đứng sau các danh từ như xưa (ngày xưa), ông lão đánh cá (vợ chồng ông lão đánh cá), nát trên bờ biển (túp lều nát trên bờ biển) có ý nghĩa cụ thể hoá ý nghĩa cho danh từ trung tâm đứng trước nó.

Bài 2 trang 117 SGK Ngữ văn 6 tập 1

So sánh các cách nói sau đây rồi rút ra nhận xét về nghĩa của cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ:

– túp lều / một túp lều;

– một úp lều / một túp lều nát;

– một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển.

Trả lời

So sánh ý nghĩa của danh từ và cụm danh từ đã được mở rộng sau:

– túp lều / một túp lều: xác định được đơn vị

– một túp lều / một túp lều nát: biết thêm được tình trạng của lều

– một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển: xác định được vị trí.

– Từ một danh từ, người ta thêm vào các từ ngữ phụ thuộc đứng trước và sau nó để mở rộng ý nghĩa.

– Càng mở rộng, ý nghĩa của danh từ càng cụ thể hơn.

Bài 3 trang 117 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Tìm một cụm danh từ. Đặt câu với cụm danh từ ấy rồi rút ra nhận xét về hoạt động trong câu của cụm danh từ so với một danh từ.

Trả lời

“Những chiếc quạt mới tinh” đang quay êm.

– Cụm danh từ: Những chiếc quạt mới tinh

– Nhận xét:

+ Ý nghĩa đầy đủ.

+ Cấu tạo phức tạp hơn “quạt”

+ Hoạt động giống danh từ “quạt”.

Cấu tạo của cụm danh từ

Bài 1 trang 117 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Tìm các cụm danh từ trong câu sau:

Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.

Trả lời

Các cụm danh từ:

– làng ấy

– ba thúng gạo nếp

– ba con trâu đực

– ba con trâu ấy

– chín con

– năm sau

– cả làng

Bài 2 trang 117 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Liệt kê những từ ngữ phụ thuộc đứng trước và đứng sau danh từ trong các cụm danh từ trên. Sắp xếp chúng thành loại.

Trả lời

– Các từ ngữ phụ thuộc đứng trước danh từ: ba, chín, cả.

– Các từ ngữ phụ thuộc đứng sau danh từ: ấy, nếp, sau, đực.

– Các phụ ngữ đứng trước có hai loại:

+ ba, chín

+ cả

– Các từ phụ sau có hai loại:

+ nếp, đực, sau

+ ấy.

Bài 3 trang 117 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Điền các cụm danh từ đã tìm được vào mô hình cụm danh từ:

Trả lời

Luyện tập

Bài 1 trang 118 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Tìm các cụm danh từ trong những câu sau:

a) Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.

b) […] Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.

c) Đại bàng nguyên là một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.

Trả lời

Các cụm danh từ:

– một người chồng thật xứng đáng

– một lưỡi búa của người cha để lại

– một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.

Các từ in nghiêng là trung tâm của cụm.

Bài 2 trang 118 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Chép các cụm danh từ nói trên vào mô hình cụm danh từ.

Trả lời

Bài 3 trang 118 SGK Ngữ văn 6 tập 1

Tìm phụ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống trong phần trích sau:

Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt ....… xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.

Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt ....… lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt… mắc vào lưới.

Trả lời

Các phụ ngữ cần điền theo thứ tự là: ấy, vừa rồi, cũ.

Tổng kết

Nội dung cần ghi nhớ trước khi vào soạn văn 6 bài cụm danh từ này:

Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một danh từ.
Trong cụm danh từ thì các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho các danh từ có ý nghĩa về số lượng, còn phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí cửa sự vật ấy trong không gian hay thời gian.