Bài soạn "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" số 1
Tác giả
Nguyền Khoa Điềm sinh năm 1943, quê ở Phong Điền, thuộc Thừa Thiên - Huế.
Thời chống Mĩ cứu nước, ông sống và chiến đấu tại chiến trường Trị - Thiên.
Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ, cứu nước. Tác phẩm thơ: "Đất ngoại ô "’Mặt đường khát vọng” Thơ Nguyễn Khoa Điềm giàu chất suy tư, cảm xúc dồn nén, ngôn từ bình dị, sử dụng sáng tạo các yếu tố văn học dân gian, tạo nên chất thơ dung dị, đậm đà:
''Đất là nơi chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng"
(Trích bài thơ "Đất Nước")
2. Xuất xứ
Bài thơ "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào năm 1971 tại chiến trường Trị - Thiên, thời đánh Mĩ.
3. Chủ để.
Bài thơ ca ngợi tấm lòng đôn hậu, dạt dào tình thương của bà mẹ tình thương con gắn liền với tình yêu nước, yên bộ đội, yêu bà con, làng bản quê hương.
Bố cục:
+ Phần 1 (hai khổ thơ đầu): Lời ru của mẹ khi giã gạo nuôi bộ đội
+ Phần 2 (hai khổ thơ tiếp theo): lời ru của mẹ khi tỉa bắp
+ Phần 3 ( hai khổ thơ cuối): Lời ru của người mẹ khi chuyển lán, đạp rừng trong những năm tháng kháng chiến Mĩ
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 154 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Bài thơ có 3 khúc, mỗi khúc có hai khổ thơ đều mở đầu bằng lời ru của tác giả, kết thúc bằng lời ru của mẹ
- Sự lặp đi lặp lại, cách ngắt nhịp tạo âm điệu dìu dắt vấn vương của lời ru, gợi vẻ nhịp nhàng của cánh nôi đưa.
- Giọng điệu thể hiện tình cảm tha thiết, trìu mến của người mẹ dành cho đứa con, mong con lớn khôn, khỏe mạnh, thành công dân tự do của nước nhà thống nhất, độc lập
Câu 2 (trang 154 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Người mẹ Tà Ôi được miêu tả trong bài thơ
Người mẹ ru con ngủ, và làm đồng thời công việc kháng chiến, của kháng chiến, của cách mạng
- Mẹ ru con trong khi giã gạo, tỉa bắp, khi chuyển lán, đạp rừng
- Tình thương con luôn gắn liền với tình thương bộ đội, dân làng, tình yêu đất nước
→ Tình cảm gia đình hòa quyện với tình yêu quê hương đất nước, điều làm nên sự vĩ đại của người mẹ Tà Ôi
Câu 3 (trang 154 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Hai câu thơ vừa sử dụng phép so sánh, ẩn dụ:
+ Mặt trời của bắp là mặt trời của tự nhiên
+ Nguồn sống động lực cho mẹ, mặt trời nhỏ bé, tươi vui
+ Đứa con luôn là nguồn động lực, niềm hạnh phúc vô bờ cho người mẹ
→ Hai câu thơ khắc họa được tình mẫu tử thiêng liêng, sâu nặng
Câu 4 (trang 154 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Qua khúc hát ru ta thấy tình cảm của mẹ đối với con là tình yêu rộng lớn, đằm thắm
+ Người mẹ mong con được lớn lên và sống trong hòa bình, độc lập
+ Tình yêu thương dành cho con được bộc lộ qua lời ru ngọt ngào, tha thiết
- Mẹ giã gạo nên mơ con lớn “vung chày lún sân” giã hạt gạo trắng ngần
- Mẹ địu con ra trận, mẹ mơ thấy Bác Hồ, nghĩa là mơ đất nước thống nhất, mơ thấy con là công dân nước tự do
- Tình cảm, khát vọng người mẹ càng lớn rộng, ngày càng đi từ riêng đến chung, từ quê hương đến đất nước
- Khúc hát ru của người mẹ cũng thể hiện khát vọng hòa bình, độc lập của nhân dân trong cuộc kháng chiến chống Mĩ
Luyện tập
Yếu tố miêu tả trong bài thơ khiến bức tranh đời sống của người dân khi Trị Thiên thời chống Mĩ chân thực hơn
- Họ hăng say lao động, sản xuất phục vụ cho cuộc chiến đấu gian khổ vất vả ( mẹ giã dạo nuôi bộ đội, mồ hôi mẹ rơi má em nóng hôi, mẹ tỉa bắp…)
- Góp phần và cuộc chiến đấu, những người hậu phương cũng chiến đấu “chuyển lán, đạp rừng, mẹ địu em đi giành trận cuối
