Top 10 Hoang mạc và sa mạc lớn nhất thế giới
Nghĩ đến sa mạc có lẽ hình ảnh đầu tiên hiện lên trong đầu chúng ta là những đồi cát bất tận, nhưng trận bão cát khô rát và một bầu trời chỉ có ánh nắng mặt ... xem thêm...trời gay gắt. Trong nhiều năm, dưới tác động của tự nhiên và chủ yếu là con người, tỉ lệ sa mạc hóa ngày càng lớn. Có rất nhiều những hoang mạc, sa mạc nguyên thủy là cánh rừng hay nơi sinh sống của con người, tuy nhiên giờ chúng đã trở thành một nơi mà chỉ có những động, thực vật gai góc nhất mới có thể sinh tồn. Trong bài viết này, Toplist giới thiệu về những hoang mạc, sa mạc lớn nhất trên thế giới hiện nay.
-
Hoang mạc Nam Cực
Hoang mạc Nam cực hay còn gọi là châu Nam Cực là hoang mạc rộng và lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, khi nhắc đến hoang mạc chúng ta hay liên tưởng đến sa mạc cát khô cằn, bão cát. Nhưng hoang mạc Nam Cực là hoang mạc đặc biệt khi đây là hoang mạc băng. Nơi mà không bao giờ đón được ánh mặt trời trong một năm ròng rã. Và một trong những yếu tố để gọi châu Nam Cực là hoang mạc đó là vì lượng mưa ở châu Nam Cực quá thấp chỉ 50mm trong một năm và lượng mưa này lại chỉ tồn tại dưới dạng tuyết chứ không phải là dạng nước, nên ở đây rất hạn về nước. Ngoài việc phải có ít mưa, hoang mạc còn được định nghĩa là nơi có khí hậu khắc nghiệt cùng độ ẩm siêu thấp do nước bốc hơi nhanh hơn cả lượng mưa nhận được, thế nên không phải cứ nóng thì là hoang mạc.
Xét về kích thước, Nam Cực chính là hoang mạc lớn nhất thế giới hiện nay, với diện tích "khủng" xấp xỉ 14 triệu km2. Nó được bao phủ bởi lớp băng vĩnh hằng chiếm tới 90% lượng nước trên Trái Đất, và phần lớn trong số đó dày trung bình 1,6km. Nam Cực là nơi trú ngụ của một số loài động vật như chim cánh cụt, hải cẩu hoặc một số loài chim khác. Và đương nhiên là tại lục địa lạnh nhất, gió nhất, cô lập nhất thế giới này thì chẳng có cư dân nào sống cả. Tuy nhiên, trải dài trên khắp Nam Cực vẫn có từ 1.000 - 5.000 nhà khoa học tạm thời "đóng quân" ở các trạm nghiên cứu.
-
Sa mạc Sahara
Ở Sahara lượng mưa rất thấp so với những nơi khác trên thế giới, trung bình một năm lượng mưa ở Sahara chỉ có 25mm và phía Đông của Sahara thì lượng mưa chỉ ở mức 5mm. Đặc biệt, mưa ở đây không phải dạng hạt rơi trực tiếp xuống mặt đất mà nó tồn tại dưới dạng sương mù do sự thay đổi nhiệt độ đột ngột giữa nhiệt độ của ban ngày và nhiệt độ ban đêm.
Từ Sahara trong ngôn ngữ Ả Rập có nghĩa là Đại sa mạc, có rất nhiều đặc điểm nổi bật đem lại cái tên đặc biệt này. Sa mạc Sahara như là những đụn cát khổng lồ, có sông suối, cao nguyên đá, các thung lũng khô cằn, nhiều ốc đảo xanh tươi và hệ động thực vật và bò sát đa dạng. Sa mạc Sahara có diện tích hơn 9 triệu km2, xấp xỉ diện tích của Hoa Kỳ và Trung Quốc. Sa mạc bao trùm hầu hết Bắc Phi, phủ lên những vùng rộng lớn của 12 quốc gia là Algerie, Chad, Ai Cập, Libya, Marocco, Mali, Eritrea, Niger, Sudan, Tunisa, Tây Sahara. Các nhà khoa học phát hiện sa mạc Sahara ngày càng mở rộng. Từ năm 1962 tới nay, sa mạc này đã mở rộng thêm gần 650.000 km2.
-
Sa mạc Ả Rập
Diện tích của sa mạc Ả Rập là 2,3 triệu km2 (khoảng 900.000 dặm vuông). Sa mạc Ả Rập bao phủ Ả Rập Saudi, Oman và một phần của Irac. Tùy vào địa điểm mà độ khô nóng trên sa mạc này khác nhau. Tại vùng trung tâm sa mạc nhiệt độ có thể lên tới 54 độ C. Những khu vực gần rìa sa mạc hoặc trên các cao nguyên thì ẩm hơn, đôi khi còn có sương và sương mù.
Lượng mưa trung bình hàng năm tại đây nhỏ hơn hơn 100 mm, nhưng tùy thuộc vào địa điểm, nó có thể dao động từ 0 đến 500 mm. Nhờ hoạt động tưới tiêu của con người, nhiều phần sa mạc đã được phủ xanh. Đây quả là một tín hiệu đáng mừng trong thực trạng trái đất bị sa mạc hóa ngày càng nhiều. Tuy nhiên có những vấn đề cần phải được cân nhắc. Việc trồng cây theo vòng tròn trở nên phổ biến tại Ả Rập Saudi trong ba thập kỉ qua. Các kĩ sư đào sâu xuống dưới mạch nước ngầm 20.000 năm tuổi để lấy nước tưới tiêu. Dự tính nếu tiếp tục với tốc độ sử dụng nước như hiện nay, mạch nước sẽ cạn kiệt trong vòng 50 năm tới. -
Sa mạc Gobi
Sa mạc Gobi nằm vào lãnh thổ của hai quốc gia là Trung Quốc và Mông Cổ với diện tích 1,3 triệu km2. Gobi nổi tiếng là một trong năm sa mạc lớn nhất thê giới và là sa mạc rộng lớn nhất châu Á với rất nhiều cảnh quan hấp dẫn cùng nhiều trải nghiệm thú vị. Vào mùa hè nhiệt độ ở Gobi rất khắc nghiệt trên 40 độ C. Mặc dù thời tiết lúc oi bức, lúc lạnh đến thấu xương như vậy nhưng nơi đây vẫn thu hút đông đảo du khách ưa thích khám phá và trải nghiệm. Bởi Gobi sở hữu nhiều cồn cát, đồng bằng sỏi và các núi đá hùng vĩ tạo nên khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Sa mạc Gobi là sa mạc có lượng mưa trung bình dao động từ 50mm - 200mm và đặc biệt ở sa mạc Gobi cũng đã hình thành mùa mưa và mùa khô. Sa mạc Gobi là sa mạc lạnh vì vào mùa đông nhiệt độ ở đây giảm xuống còn -40 độ C, tuyết phủ trắng một vùng sa mạc. Đặc biệt, những du khách du lịch có tinh thần muốn trải nghiệm cao có thể chọn sa mạc Gobi để khám phá vẻ đẹp nơi đây. Và đây cũng là sa mạc đã khai quật được những bộ hóa thạch của loài Khủng Long tuyệt chủng cách đây mấy ngàn năm.
-
Sa mạc Kalahari
Sa mạc Kalahari là sa mạc được bao phủ bởi cát, và cũng là sa mạc có hoạt động của con người từ lâu về trước. Sa mạc Kalahari có lượng mưa thấp hơn 500mm và cũng có nơi chỉ có 200mm. Các nhà khảo cổ học nghiên cứu được cách đây 1 triệu năm về trước có lửa cháy tại khu vực này. Sa mạc Kalahari có diện tích 930.000 km2. Kalahari có phần lớn diện tích được bao phủ bởi cát nâu đỏ và không có nước bề mặt lâu bền. Việc dẫn lưu của nước là theo các thung lũng khô, các vùng lòng chảo ngập nước theo mùa, cũng như các lòng chảo cát rộng lớn của lòng chảo Makgadikgadi ở Botswana và lòng chảo Etosha ở Namibia.
Tuy nhiên, Kalahari không phải là một sa mạc thực thụ. Một số khu vực của Kalahari nhận được trên 250 mm nước mưa thất thường hàng năm và chúng là phù hợp cho thực vật phát triển, nó chỉ thực sự là khô cằn ở miền tây nam (dưới 175 mm nước mưa hàng năm) làm cho Kalahari là một sa mạc hóa thạch. Nhiệt độ về mùa hè ở sa mạc Kalahari dao động trong khoảng từ 20 - 40°C. Về mùa đông, Kalahari có khí hậu khô và lạnh với sương muối về đêm. Nhiệt độ trung bình cuối mùa đông có thể đạt tới dưới 0°C.
-
Sa mạc Patagonia
Sa mạc Patagonia tọa lạc tại khu vực Argentina, Patagonia chủ yếu là đồng bằng cát không có cây kéo dài từ Đại Tây Dương đến dãy Andes và đặc biệt là phía bên sườn Andes ít mưa. Sa mạc Patagonia với diện tích khổng lồ lên tới 630.000km2 (260.000 dặm vuông), sa mạc này thuộc về Argentina. Khu vực sa mạc và bán sa mạc kéo dài từ Đại Tây Dương đến dãy Andes, chủ yếu là vùng đồng bằng không cây (theo bách khoa toàn thư Britannica).
Giống như thung lũng Chết ở California, sa mạc Patagonia nằm ở sườn ít mưa của dãy núi Andes. Sự khắc nhiệt ở nơi đây cũng không kém thung lũng chết là mấy. Lượng mưa trung bình hàng năm ở đây chỉ có từ 160 đến 200mm. Theo bà Susan Woodward, một giáo sư địa lý sư danh dự tại Đại học Radford Virginia, môi trường khắc nghiệt ở đây chủ yếu là do sự ảnh hưởng của địa hình. Khi các khối không khí bị ép di chuyển vòng qua núi và các vùng trũng sâu,chúng trở nên nóng hơn và khả năng giữ hơi nước cũng tăng. Ở bên sườn ít mưa của một dãy núi, nước bốc hơi rất nhanh, do đó tạo nên một môi trường sa mạc khô cằn.
-
Sa mạc Great Victoria
Sa mạc Great Victoria chủ yếu nằm ở địa phận nước Úc với diện tích 647.000 km2. Sa mạc Great Victoria bao gồm cồn cát đỏ lớn và hồ muối tạo nên. Lượng mưa trung bình ở đây chỉ đạt 162mm, rất thấp so với một số sa mạc có lượng mưa cao đạt 500mm. Sa mạc Great Victoria là sa mạc sở hữu số lượng lạc đà khá cao lên đến 750.000 con và chúng cũng chính là mối đe dọa đến nguồn nước nơi đây.
Sa mạc Great Victoria, một vùng sinh thái tạm thời của Úc, là một khu vực sa mạc dân cư thưa thớt ở Tây Úc và Nam Úc. Một sa mạc trên khắp Tây Nam Úc, Tây Úc đến Nam Úc. Độ cao 150 - 300 m. Phía bắc tiếp giáp với sa mạc Gibson và phía nam tiếp xúc với đồng bằng Narrabar. Thảm thực vật khan hiếm, khu vực khô hạn nhất trong nước.
-
Sa mạc Syria
Diện tích của sa mạc Syria vào khoảng 518.000 km2 (khoảng 200.000 dặm vuông). Nơi đây đích thực là một vùng đất chết khi được miêu tả là hoang tàn và khô cằn. Sa mạc Syria bao phủ phần lớn Irac, Jordan, Ả Rập Saudi và Syria, nơi đây được "đánh dấu" bởi dung nham - một rào cản không thể vượt qua đối với con người cho đến thập kỉ gần đây. Hiện nay, chúng ta đã có đường cao tốc và các ống dẫn dầu đã được xây dựng dọc khu vực này. Lượng mưa trung bình hằng năm ở khu vực này rơi vào khoảng 125mm.
Ngay từ thời kì cổ đại, con người đã đặt chân đến sa mạc Syria. Một vài khám phá hiện đại đã khẳng định điều đó. Khu vực khảo cổ có tên gọi "vòng tròn đá Stonehenge của Syria" đã được phát hiện vào năm 2009. Một báo cáo năm 2012 của Discovery cho biết nơi này chứa rất nhiều vòng tròn đá và các khu lăng mộ. Núi lửa Es Safa gần Damascus là núi lửa lớn nhất của Ả Rập. Các lỗ thoát dung nham đã hoạt động vào khoảng 12.000 năm về trước trong Đại kỉ nguyên Holocene. Gần đây hơn, một hồ dung nham sôi đã được tìm thấy quanh khu vực này vào năm 1850. -
Sa mạc Great Basin
Diện tích của sa mạc Great Basin này lên tới 490.000 km2 (khoảng 190.000 dặm vuông). Không giống như hầu hết các sa mạc khác, đặc điểm khác biệt ở nơi đây chính là phần lớn lượng mưa rơi xuống đây đều ở dạng tuyết. Phạm vi bao phủ của sa mạc này gồm hầu hết Nevada, một phần của Utah và một vài bang khác. Hàng năm lượng mưa trung bình trong khu vực chỉ vào khoảng 150 đến 300 mm. Sa mạc này được hình thành bên sườn ít mưa của dãy núi Sierra Nevada ở phía Đông California. Các khu vực xung quanh cũng chịu nhiều ảnh hưởng của sa mạc. Có những đợt gió mạnh được gọi là Santa Ana thường thổi về phía nam California sau khi được hình thành ở vùng khí áp cao trong sa mạc Great Basin.
Trong khu vực sa mạc Great Basin có rất nhiều các loại đá kì lạ hình thành. Ví dụ như một vài loại đươc tìm thấy ở trung tâm Nevada vào năm 2009, hình dáng của chúng được miêu tả là đang "nhỏ giọt như mật ong". Sự biến dạng này diễn ra do các thay đổi trong vỏ Trái đất mà nguyên nhân là do áp suất lớn và nhiệt độ cao dưới bề mặt Trái đất. Những vật chất nặng trong lớp thạch quyển khi nóng lên sẽ tràn qua các lớp phủ mỏng hơn, kéo theo vật chất đằng sau. -
Sa mạc Chihuahua
Diện tích của sa mạc Chihuahua ước tính là khoảng 282.000 km2 (175.000 dặm vuông). Sa mạc Chihuahua nằm dọc theo biên giới Mexico - Mỹ. Diện tích của nó thậm chí còn lớn hơn cả tiểu bang California (theo thống kê của Đại Học New Mexico). Sa mạc có tên như vậy là do nó bao phủ phần lớn bang Chihuahua của Mexico, ngoài ra nó còn thuộc các bang Texas, New Mexico và Arizona của Mỹ. Lượng mưa trung bình mỗi năm trên sa mạc này là ít hơn 228 mm.
Giống như nhiều sa mạc khác trên thế giới, sa mạc Chihuahua được bao bọc bởi dãy núi Sierre Madre Occidental ở phía Tây và dãy Sierra Madre Oriental ở phía Đông, ngăn hơi nước từ Thái Bình Dương và vịnh Mexico vào sâu trong đất liền. Bên dưới sa mạc và dãy núi Guadalupe thuộc New Mexico có tới hơn 300 hang động. Tại khu vực này, Công viên quốc gia Carlsbad Caverns được xây dựng sau khi axit sunfuric xâm nhập vào núi đá vôi.