Truyện ngắn Một bữa no

Tác phẩm Một bữa no được trích từ Tuyển tập Nam Cao của nhà xuất bản thời đại, được sáng tác năm 1943. Nhớ lại thời điểm này, đây là thời điểm trước cách mạng, đất nước gặp rất nhiều khó khăn, không ngừng chịu sự hoành hành của giặc ngoại xâm ta còn phải chịu nạn giặc đói và giặc dốt. Người ta thường chết đói chứ mấy ai chết vì ăn no quá! Vậy nhưng trong truyện ngắn Một bữa no, Nam Cao đã cho ta thấy một câu chuyện đầy xót xa về một bà cụ quá đói và chết bởi vì một bữa ăn chực mâm cơm của nhà giàu trên tỉnh.

Một bữa no kể về một bà lão chồng mất sớm, cả đời cặm cụi nuôi con. Tưởng lớn lên nó sẽ là điểm tựa của bà thì nó lại bỏ bà ra đi. Vợ của con trai bà sau khi chịu tang chồng cũng quay lưng bỏ đi, để lại một bà già yếu ớt cùng đứa cháu gái nhỏ. Hai bà cháu nương tựa nhau sống bảy năm trời, nhưng do quá khó khăn, bà bán đứa cháu gái duy nhất cho nhà bà Phó làm con nuôi. Nhưng sau khi bán cháu gái đi cuộc sống của bà không mấy dễ dàng hơn. Có tất cả mười đồng bạc thì cải mả cho con trai hết tám đồng, còn hai đồng dành dụm làm vốn. Ấy vậy mà ông trời cũng không thương bà, năm ngoái ông bắt bà ốm một trận thập tử nhất sinh. Giờ đây sức khỏe không cho phép bà đi làm vú nữa. Hôm ấy bà ra thăm cái đĩ, nhưng bà lại bị bà phó thụ chà đạp lên lòng tự trọng của mình. Bữa cơm no nhất của bà cũng chính là bữa cơm cuối cùng trong đời bà.

Từng dòng từng chữ cứ run run như cái bụng đói ăn của bà lão, như tấm lòng của Nam Cao đối với những con người dù ý thức rõ ràng “miếng ăn là miếng nhục” nhưng vẫn khát khao sống, khát khao tồn tại. Làm thế nào để sự tồn tại của con người song hành với sự tồn tại của nhân cách làm người? Đó là câu hỏi lớn vang lên trong Một bữa no cũng như nhiều tác phẩm khác của Nam Cao.