Bài 1 (trang 61 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

- Cách nêu như SGK chưa mạch lạc, có thể sắp xếp lại theo những ý sau:

b, Lão Hạc có một người con trai, một mảnh vườn và một con chó vàng.

a, Con trai lão Hạc đi phu đồn điền cao su, lão chỉ còn lại “cậu Vàng”

d, Vì muốn để lại mảnh vườn cho con, lão phải bán con chó.

c, Lão mang tiền dành dụm được gửi ông giáo và nhờ ông trông coi mảnh vườn.

g, Cuộc sống mỗi ngày một ngày khó khăn, lão kiếm được gì ăn nấy và bị ốm trận khủng khiếp.

e, Một hôm lão xin Binh Tư ít bả chó

h, Lão bỗng nhiên chết- cái chết thật dữ dội

k, Cả làng không hiểu vì sao lão chết, trừ Binh Tư và ông giáo.

Bài 2 ( trang 61 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

Gia đình chị Dậu thuộc vào loại cùng đinh trong làng, vì không có đủ tiền nộp sưu thuế chị Dậu phải bán đàn chó, bán con và chạy vạy khắp nơi để có tiền đóng sưu cho chồng. Anh Dậu bị bọn tay sai đánh cho thập tử nhất sinh và được người làng đưa về nhà. Bà lão hàng xóm thương cảnh nhịn đói nên mang cho chị Dậu bát gạo nấu cháo cho chồng ăn. Anh Dậu chưa kịp ăn cháo thì cai lệ và người nhà lý trưởng ập tới đòi sưu thuế. Mặc cho chị Dậu khẩn thiết van xin nhưng chúng không tha còn đánh chị Dậu và hùng hổ đòi trói anh Dậu. Không chịu nhịn được nữa chị Dậu xông vào túm cổ quẳng cai lệ lẫn người nhà lý trưởng ngã nhào ra thềm.

Bài 3 (trang 61 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

- Hai văn bản Tôi đi học và Trong lòng mẹ đều là hai văn bản tự sự không chứa nhiều sự kiện, nhân vật và xung đột xã hội.

- Các tác giả viết về dòng hồi kí của mình, nên chủ yếu là miêu tả nội tâm nhân vật nên đậm chất trữ tình. Có thể tóm tắt như sau:

+ Tôi đi học: Truyện kể về dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” về những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên. Đó là cảm giác náo nức, hồi hộp, ngỡ ngàng với con đường, trường lớp, bạn mới. Cảm giác vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật, vừa ngỡ ngàng tự tin vừa nghiêm trang xúc động bước vào giờ học đầu tiên.

- Trong lòng mẹ: Gần đến ngày giỗ đầu của cha nhưng người mẹ đi “tha hương cầu thực” vẫn chưa về. Người cô trong cuộc nói chuyện luôn xoáy sâu vào nỗi đau của bé Hồng bằng những lời cay độc và gương mặt cười rất kịch. Cuối cùng Hồng vẫn được gặp lại mẹ. Cậu nghẹn ngào trong sung sướng lăn vào lòng mẹ và cảm nhận hạnh phúc ngọt ngào của tình mẫu tử.

Câu 1 (trang 61 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Bản liệt kê đã nêu được những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng của truyện. Tuy nhiên thứ tự sắp xếp còn chưa đúng. Sắp xếp lại: b → a → d → c → g → e → I → g → h → k.

- Tóm tắt văn bản Lão Hạc ngắn gọn:

Lão Hạc là một nông dân nghèo, vợ mất sớm, con trai không có tiền lấy vợ nên quẫn trí bỏ đi làm đồn điền cao su. Lão sống cô độc, nghèo khổ với một chú chó tên là cậu Vàng làm bạn. Sau một trận ốm, lão không đủ sức làm thuê như trước, quá cùng đường, lão ra quyết định đau đớn là bán cậu Vàng. Rồi lão đem gửi tiền và mảnh vườn cho ông giáo - người trí thức nghèo hay sang nhà lão để lo trước tiền ma chay. Lão nói dối Binh Tư làm nghề trộm chó rằng xin bả chó bắt con chó hay vào vườn nhưng thực ra là tự kết liễu đời mình. Và lão Hạc đã chết trong dữ dội, trong quằn quại, không ai hiểu nguyên nhân ngoại trừ Binh Tư và ông giáo.

Câu 2 (trang 62 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Những sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ:

- Chị Dậu chăm sóc chồng ốm nặng.

- Cai lệ và người nhà lí trưởng vào quát tháo đòi tiên nộp.

- Chị Dậu van lạy, thiết tha xin khất.

- Cai lệ khăng khăng đòi bắt anh Dậu.

- Bị dồn vào đường cùng, chị Dậu đã vùng lên chống trả.

- Tên cai lệ và người nhà lí trưởng bị đánh ngã bởi người đàn bà lực điền ấy.

Câu 3* (trang 62 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Hai văn bản Tôi đi học và Trong lòng mẹ khó tóm tắt vì tuy là văn bản tự sự nhưng không chứa nhiều sự kiện, nhân vật mà giàu chất biểu cảm, thiên về miêu tả nội tâm nhân vật.

- Tôi đi học: Câu chuyện là dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” về những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên. Cảm giác náo nức, hồi hộp, ngỡ ngàng với con đường, cảnh vật, trường học, bạn bè, thầy giáo.

- Trong lòng mẹ: Bố chết, mẹ đi tha phương cầu thực, bé Hồng phải sống trong cảnh thiếu thốn tình cảm. Người cô luôn xoáy vào cậu những câu nói cay độc chia cắt mẹ con. Nhưng cậu chưa bao giờ nguôi nhớ mẹ. Rồi mẹ cậu cũng về, cậu nghẹn ngào hạnh phúc trong vòng tay mẹ.

Câu 1: Để tóm tắt truyện ngắn Lão hạc của Nam Cao, một bạn nêu ra những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng sau đây. Hãy theo dõi để thực hiện các yêu cầu dưới đây (xem sgk Ngữ Văn 8 Tập 1 trang 61-62)

Trả lời:

– Bản liệt kê trên đã nêu tương đối đầy đủ các sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng của truyện Lão Hạc.

– Sắp xếp các sự việc theo trình tự hợp lí: b, a, d, c, g, e, i, h, k

– Viết văn bản tóm tắt:

Lão Hạc có một người con trai, một mảnh vườn và một con chó vàng. Con trai lão đi đồn điền cao su nên lão chỉ còn lại cậu vàng. Vì muốn giữ lại mảnh vườn cho con, lão phải bán con chó mặc dù lão rất buồn bã và đau xót. Lão mang tất cả số tiền dành dụm được sang gửi ông giáo và nhờ trông coi mảnh vườn. Cuộc sống mỗi ngày một khó khăn, lão kiềm được cái gì ăn cái nấy và từ chối sự giúp đỡ của ông giáo. Một hôm, lão sang xin Binh Tư một ít bả chó nói là để giết con chó hay đến vườn, làm thịt và rủ Binh Tư cùng uống rượu. Ông giáo rất buồn khi nghe Binh Tư kể chuyện ấy. Nhưng rồi lão chết, một cái chết thật dữ dội. Cả làng không ai hiểu vì sao lão chết, chỉ có ông giáo và Binh Tư hiểu.

Câu 2: Nêu lên những việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ, sau đó viết một văn bản tóm tắt đoạn trích ( khoảng 10 dòng)

Trả lời:

– Các sự việc tiêu biểu:

+ Nhận bát gạo của bà lão hàng xóm, chị Dậu vội nấu cháo cho chồng và con ăn

+ Chị Dậu bưng bát cháo đến chỗ chồng nằm, vực chồng dậy húp một ít cháo cho đỡ xót ruột.

+ Anh Dậu vừa ngẩng đầu lên, đưa bát cháo đến miệng thì tên cai lệ và người nhà lí trưởng sầm sập tiến vào

+ Chúng đã xông vào định đánh và trói anh mang ra đình vì thiếu tiền suất sưu của chú em đã chết.

+ Chị Dậu hốt hoảng, lo sợ, tha thiết van xin chúng tha cho chồng mình

+ Chúng không tha cho anh Dậu mà còn bịch vào ngực chị mấy bịch và tát vào mặt chị.

+ Chị Dậu tức không chịu được liền liều mạng chống cự lại quyết liệt, đánh ngã tên cai lệ, lẳng ngã người nhà lí trưởng ra thềm.

+ Chị Dậu chiến thắng tên cai lệ và người nhà lí trưởng với ý nghĩ “Thà ngồi tù, để chúng làm tình, làm tội như thế mãi không chịu được”

– Viết văn bản tóm tắt:

Vì thiếu suất sưu của người em đã chết,anh Dậu bị bọn tay sai đánh, trói và lôi ra đình cùm kẹp, vừa được tha về. Một bà lão hàng xóm ái ngại hoàn cảnh nhà chị mang đến cho chị bát gạo để nấu cháo. Anh Dậu vừa ngồi dậy cầm bát cháo thì tên cai lệ và người nhà lí trưởng sầm sập tiến vào với roi vọt, định trói anh mang đi. Lo lắng, sợ hãi và tha thiết van xin nhưng không được, chị Dậu đã liều mạng đánh trả tên cai lệ và người nhà lí trưởng, chị đánh ngã tên cai lê, lẳng ngã người nhà lí trưởng ra đất. Chị Dậu chiến thắng tên cai lệ và người nhà lí trưởng với ý nghĩ “Thà ngồi tù, để chúng làm tình, làm tội như thế mãi không chịu được”

Câu 3: Có ý kiển cho rằng các văn bản của ” Tôi đi học ” của Thanh Tịnh và ” Trong lòng mẹ” của Nguyên Hồng rất khó tóm tắt. Em thấy có đúng không ? Hãy thử tóm tắt các văn bản đấy.

Trả lời:

– Có ý kiến cho rằng các văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh và Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng rất khó tóm tắt. Điều này đúng vì đây là các tác phẩm tự sự nhưng lại giàu yếu tố biểu cảm, ít các chi tiết, sự việc.

– Tóm tắt các văn bản ấy:

+ Tôi đi học (Thanh Tịnh)

Tôi đi học là câu chuyện kể về những cảm xúc của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đi học. Đó là một buổi sáng mùa thu, lá rụng nhiều, tiết trời se lạnh. Con đường đến trường đối với tôi vốn đỗi quen thuộc bỗng dưng trở nên lạ lẫm. Trong khoảnh khắc vui sướng pha lẫn hồi hộp, e dè, tôi có những ý nghĩ thật non nớt và ngây thơ: “Chắc chỉ có người thạo mới cầm nổi bút thước”. Trong bộ quần áo mới, tôi càng “thấy mình trang trọng và đứng đắn” hơn. Lúc tới trường, nghe ba hồi trống, lòng tôi lo sợ vẩn vơ, sợ những điều mới lạ và khó khăn trước mắt. Những lời nói của ông đốc ấm áp vang lên, khuyến khích những chú chim non vào lớp. Chúng tôi trong phút chốc đã òa khóc, nhưng người mẹ đã nhẹ nhàng giúp chúng tôi vào lớp. Tôi nhìn bàn ghế, người bạn ngồi kế bên và cảm thấy thân quen dẫu chưa bao giờ gặp gỡ. Rồi quàng tay lên bàn, ngoan ngoãn đánh vần dòng chữ thầy giáo viết: “Tôi đi học”…

+ Trong lòng mẹ (Nguyên Hồng)

Cậu bé Hồng sinh ra là kết quả của cuộc hôn nhân miễn cưỡng, không tình yêu: bố nghiện ngập, người mẹ luôn khao khát hạnh phúc nhưng đành chôn vùi tuổi xuân bên người chồng nghiện ngập. Cuối cùng, bố mất, mẹ đi thêm bước nữa nên bị gia đình nhà chồng ruồng rẫy, ghẻ lạnh. Bé Hồng phải sống nhờ vào họ hàng nhà nội và bị họ thờ ơ, hắt hủi. Phải sống xa mẹ, thương mẹ và nhớ mẹ đến vô cùng nhưng cậu bé Hồng luôn luôn phải nghe những lời nói xấu mẹ hết sức độc địa của người cô giàu có nhưng rất cay nghiệt. Vì vậy, cậu bé Hồng đã xiết bao sung sướng và hạnh phúc khi được gặp lại mẹ và sà vào tấm lòng yêu thương của mẹ.

Câu 1.

Để tóm tắt truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao

Thứ tự: b -> a -> d -> c -> g -> e -> I -> g -> h -> k.

Tóm tắt văn bản ’Lão Hạc’:

“Lão Hạc có một người con trai, 1 mảnh vườn và một con chó. Con trailão đi đồn điền cao su, lão chỉ còn lại cậu Vàng. Vì muốn giữ lại mảnh vườn cho con, lão đành phải bán con chó, mặc dù hết sức buồn bã và đau xót. Lão mang tất cả tiền dành dụm được gửi ông giáo và nhờ ông trông coi mảnh vườn. Cuộc sống mỗi ngày một khó khăn,lão kiếm được gì ăn nấy và từ chối cả sự giúp đỡ của ông giáo. Một hôm lão xin Binh Tư ít bả chó, nói là để giết con chó hay đến vườn và cùng Binh Tư uống rượu. Ông giáo rất buồn khi nghe Binh Tư kể chuyện ấy. Nhưng rồi lão bỗng nhiên chết – cái chết thật dữ dội. Cả làng không ai hiểu vì sao lão chết, chỉ có Binh Tư và ông giáo hiểu”

Câu 2.

Anh Dậu đang ốm cũng bị bọn tay sai xông đến đánh trói, lôi ra đình cùm kẹp vì chưa đủ tiền nạp sưu. Bị hành hạ, đánh đập tưởng chết, người ta cõng anh về trả cho chị. Nhờ bà lão hàng xóm cho bát gạo, chị nấu cho anh húp. Vừa run rẩy kề bát cháo vào đến miệng, cai lệ và người nhà lý trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng đòi tiền sưu. Anh Dậu hoảng quá, lăn đùng ra. Chị Dậu cũng hoảng, run run van xin chúng kho khất. Nhưng chúng không nghe, quát với giọng hầm hè và chuận bị đánh anh Dậu. Chị Dậu xám mặt, van xin tha cho chồng. Cai lệ đấm chị và sấn đến trói anh Dậu thì chị tức quá không chịu được, liều mạng cự lại. Hắn vẫn nhảy vào anh Dậu thì chị tức quá không chịu được, liều mạng cự lại. Hắn vẫn nhảy vào anh Dậu sau khi chị bị tát. Lúc này chị thay đổi cách xưng hô (xưng bà), đánh lại tên cai lệ và người nhà lí trưởng với sức mạnh của tình yêu thương chồng và một tinh thần phản kháng tiềm tàng. Khi bị đẩy tới “đường cùng”, chị đã vùng dậy chống trả quyết liệt, với thái độ bất khuất.

Câu 3.

Tôi đi học của Thanh Tịnh và Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng rất khó tóm tắt. – Cả hai văn bản được trích từ tác phẩm gốc là Quê mẹ và Những ngày thơ ấu.

– Tôi đi học là một truyện ngắn mang màu sắc hoài niệm. Ngoài cảm xúc dạt dào, tác giả còn sáng tạo thêm một số hình ảnh rất đẹp, rất hay nhưng không đi và trình tự nhất định nên rất khó tóm tắt.

– Trong lòng mẹ là đoạn trích của chương IV hồi kí Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng. Đoạn trích kể lại cảnh bơ vơ tội nghiệp của bé Hồng đã mồ côi bố lại phải xa mẹ. Do tính chân thật của hồi kí, tác giả đã kể lại diễn biến của sự việc theo hồi ức nên có sự đảo lộn về trình tự, vì vậy rất khó tóm tắt.

Câu 1: Nỗi khốn cùng và vẻ đẹp nhân cách của Lão Hạc.

Để tóm tắt truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao, một bạn học sinh nêu lên những sự việc và nhân vật quan trọng, sắp xếp cho đúng thứ tự diễn trong văn bản.

Thứ tự: b -> a -> d -> c -> g -> e -> I -> g -> h -> k.

Bài văn hay bạn nên xem: Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức

a. Nỗi khốn cùng của lão Hạc.

– Nghèo đến mức không lo đủ tiền cưới vợ cho con, con trai phẫn chí bỏ đi kiếm tiền. Trong tác phẩm, người con trai lão Hạc chỉ được nhắc đến chứ không xuất hiện trực diện. Song sự “thấp thoáng” của nhân vật này cũng đủ cho ta hình dung về một số phận: nghèo đến mức không cưới được vợ. Phẫn chí ra đi, nhưng nơi đến lại là đồn điền cao su. Ngày đi thì có còn ngày về thì khó lòng nói trước được là có hay không. Cao su đi dễ khó về!

– Thu vén được chút tiền hoa lợi vườn nhà để dành cho con, nào ngờ qua một trận ốm, tiền lão Hạc dành dụm, chắt chiu hết sạch. Lão trở về với “số không” lúc đầu.

– Vắng con, lão Hạc chỉ còn “cậu Vàng” để đỡ cô đơn. Nhưng cậu Vàng làm lão”tốn kém” quá. Lão đành phải bán “cậu Vàng” đi.

– Không làm ra tiền, lại rơi vào tình cảnh “tiêu một xu cũng là tiêu vào tiền của cháu”, lão Hạc quyết định của ăn khoai, hết khoai ăn củ chuối, rồi ăn sung luộc, rau má, củ ráy… nghĩa là vơ được thứ gì, lão dùng thứ ấy.

– Quyết định cuối cùng: tự tự. Sự khốn quẫn đã đến mức cao độ, không còn đường sống, lão Hạc đành chọn cái chết đau đớn và thê thảm.

b. Vẻ đẹp nhân cách của lão Hạc.

– Có vẻ ngoài lẩm cẩm, gàn dở và cô độc nhưng thực chất lão Hạc có một nhân cách cao đẹp. Lão nhân hậu ngay với con chó. Vắng con, cậu Vàng đã giúp lão bớt cô đơn. Vui buồn của cậu Vàng cũng là vui buồn của lão. Lão yêu con. Vợ mất sớm, lão dồn tình thương nuôi con khôn lớn. Lão giữ mảnh vườn cũng vì con. Lão tìm đến cái chết cũng vì con (khi chết lão vẫn còn tiền). Đây thực sự là một hi sinh vô cùng to lớn.

Là một người tự trọng, lão chuẩn bị tiền cho cái chết của mình. Lão không muốn phiền lụy đến ai.

Câu 2:

Sự việc tiêu biểu:
Bà lão hàng xóm cho bát gạo nấu cháo, cháo chín chị Dậu múc ra cho nguội.
Chị Dậu bưng cháo đến cho anh Dậu chưa kịp ăn cai lệ ập tới.
Chị hạ mình van xin nhưng bọn chúng vẫn sấn vào trói anh Dậu.
Cai lệ mắng và đánh chị Dậu.
Chị Dậu vùng lên chống trả quyết liệt thà ngồi tù chứ không để chúng nó làm tình làm tội mãi được.
Tóm tắt đoạn trích Tức nước vỡ bờ

Gia đình chị Dậu đã dứt ruột bán đứa con và cả đàn chó để đủ tiền nộp sưu cho anh Dậu. Nhưng cai lệ thông báo cần đóng thuế cho người em chú đã chết từ năm ngoái của anh Dậu. Vì không còn gì để bán, anh Dậu đang ốm cũng bị bọn tay sai lôi ra đình, đánh cho dở sống dở chết. Được bà hàng xóm cho bát gạo nấu cháo, cháo chín chị Dậu múc ra cho nguội.Chị Dậu bưng cháo đến cho anh Dậu chưa kịp thì cai lệ và người nhà lí trưởng ập đến. Mặc dầu chị Dậu hết lời van xin, cai lệ vẫn toan hành hạ anh Dậu. Chị Dậu xông vào đỡ tay, bị cai lệ đánh, và chị đã túm cổ đẩy tên này ngã chổng quèo. Người nhà lí trưởng sấn sổ giơ gậy định đánh thì bị chị Dậu túm tóc lẳng cho một cái ngã nhào ra thềm. Chị Dậu vùng lên chống trả quyết liệt thà ngồi tù chứ không để chúng nó làm tình làm tội mãi được.

Câu 3:

Hai văn bản Tôi di học của Thanh Tịnh và Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng rất khó tóm tắt bởi vì đây là những tác phẩm thiên về miêu tả diễn biến tâm trạng, không xây dựng cốt truyện và các sự kiện. Hai văn bản trên tập trung diễn tả những suy nghĩ, cảm xúc, nội tâm của nhân vật, hơn nữa, trình tự sự việc lại không diễn tả theo trình tự khách quan mà theo mạch hồi ức hay tâm trạng của nhân vật, do đó, đúng là hai văn bản trên rất khó tóm tắt. Tuy nhiên vẫn có thể tóm tắt 2 văn bản này như sau:

Tác phẩm Tôi đi học được kể lạ theo dòng hồi tưởng của nhân vật Tôi về ngày đầu tiên đến trường. Đó là một buổi sáng mùa thu, lá rụng nhiều, tiết trời se lạnh. Trong khoảnh khắc vui sướng pha lẫn hồi hộp, chú bé có những ý nghĩ thật non nớt và ngây thơ: "Chắc chỉ có người thạo mới cầm nổi bút thước". Trong bộ quần áo mới, nhân vật Tôi càng "thấy mình trang trọng và đứng đắn" hơn. Lúc tới trường, nghe ba hồi trống, lòng chú bé lo sợ vẩn vơ, sợ những điều mới lạ và khó khăn trước mắt. Những lời nói của ông đốc ấm áp vang lên, khuyến khích những chú chim non vào lớp. Nhân vật tôi trong phút chốc đã òa khóc, nhưng người mẹ đã nhẹ nhàng giúp con vào lớp. Chú bé nhìn bàn ghế, người bạn ngồi kế bên và cảm thấy thân quen dẫu chưa bao giờ gặp gỡ. Rồi quàng tay lên bàn, ngoan ngoãn đánh vần dòng chữ thầy giáo viết: "Tôi đi học"...

Trong lòng mẹ: Bé Hồng mồ côi cha, mẹ lại đi bước nữa và phải sống tha hương cầu thực. Hồng cùng em Quế ở nhà bà cô ruột. Gần đến ngày giỗ cha, người mẹ đi tha phương cầu thực ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Người cô cứ xoáy vào cậu bé Hồng những lời cay độc. Người cô ấy đã gieo rắc vào đầu non nớt của đứa cháu những hoài nghi để Hồng khinh miệt và ruồng rẫy mẹ. Nhưng bé Hồng hiểu được mục đích của người cô, nghe người cô nói xấu mẹ, em đau đớn, lòng thắt lại, hai khóe mắt cay cay. Lúc thì nước mắt ròng ròng rớt xuống hai bên má chan hòa, đầm đìa ở cằm vai cổ. Bé Hồng vẫn dành cho mẹ tình cảm yêu thương tha thiết và tin rằng mẹ sẽ trở về. Cuối cùng, Hồng cũng được gặp mẹ sau bao ngày xa cách, đến ngày giỗ đầu của chồng mẹ bé Hồng đã trở về. Hai mẹ con gặp lại nhau mừng mừng tủi tủi, bé Hồng hạnh phúc khi được ở trong lòng mẹ, được sống lại những giây phút của tình mẫu tử êm dịu ngọt ngào.

1. Những nội dung cơ bản cần nắm vững

1.1. Tác phẩm tự sự thường là những tác phẩm có cốt truyện với các nhân vật, chi tiết và sự kiện tiêu biểu. Tuy nhiên, trong thực tế có một số tác phẩm dường như không có cốt truyện (ví dụ như một số truyện ngắn trữ tình của Thạch Lam) nên rất khó tóm tắt hoặc bản tóm tắt sẽ rất đơn giản. Tóm tắt tác phẩm tự sự là tóm lấy những nhân vật, chi tiết, sự kiện chính, tiêu biểu đó và tước bỏ đi những chi tiết, nhân vật và các yếu tố phụ không liên quan.

1.2. Có những cách tóm tắt tác phẩm tự sự theo những yêu cầu khác nhau. Tuy nhiên, muốn tóm tắt văn bản tự sự, cần đọc kĩ để hiểu đúng chủ đề văn bản, xác định nội dung chính cần tóm tắt, sắp xếp các nội dung ấy theo một thứ tự hợp lí. Bản tóm tắt cần phản ánh trung thành nội dung của tác phẩm được tóm tắt hay nói khác đi cần đảm bảo tính khách quan, hoàn chỉnh và cân đối.

A. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI

I. Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự

Trong cuộc sông hằng ngày, có những văn bản tự sự chúng ta đã học nhưng nếu muốn ghi lại nội dung chính của chúng để sử dụng hoặc thông báo cho ngưòi khác biết thì phải tóm tắt văn bản tự sự.

Tóm tắt văn bản tự sự là thao tác dùng lời văn của mình trình bày một cách ngắn gọn nội dung chính (bao gồm sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng) của văn bản đó.

Văn bản tóm tắt cần phản ánh trung thành nội dung được tóm tắt.

Có nhiều cách tóm tắt một văn bản tự sự, tuỳ theo mục đích và yêu cầu của từng trường hợp.

II. Cách tóm tắt văn bản tự sự

1. Những yêu cầu đối với văn bản tóm tắt

-Thể hiện được mục đích và yêu cầu tóm tắt.

-Thể hiện được tính khách quan; không thêm bớt chi tiết, sự việc so với văn bản được tóm tắt; không bình luận gì thêm trong khi tóm tắt.

-Thể hiện được tính chỉnh thể của văn bản được tóm tắt, trong đó cân đối số trang, số dòng dành cho sự việc chính, những sự kiện tiêu biểu… một cách hợp lí.

Đọc văn bản tóm tắt trong SGK (trang 60) và trả lời các câu hỏi:

a) Văn bản tóm tắt kể lại nội dung của văn bản Sơn Tinh, Thuỷ Tinh và nêu được nội dung chính của văn bản Sơn Tinh, Thuỷ Tinh.

b) Sự khác nhau giữa văn bản tóm tắt và tác phẩm là:

– So với tác phẩm, độ dài của văn bản tóm tắt ngắn hơn nhiều.

– Trong văn bản tóm tắt, số lượng nhân vật, sự việc ít hơn so với tác phẩm.

– Lời văn của văn bản tóm tắt là lời văn của ngưòi viết tóm tắt chứ không phải lời văn của tác giả viết lên tác phẩm đó.

– Các nhân vật quan trọng đã được văn bản tóm tắt ghi lại, nhưng sự việc chính thì chưa đảm bảo đầy đủ. Thông qua văn bản tóm tắt người đọc có thể hiểu được nội dụng cơ bản một cách chuẩn xác truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, người viết tóm tắt cần phải thêm vào: Thuỷ Tinh không làm gì được đành phải rút về nhưng hằng năm vẫn dâng nước lên để báo thù.

2. Các bước tóm tắt văn bản

Muốn tóm tắt văn bản tự sự, cần:

– Đọc kĩ tác phẩm: chỉ có thế tóm tắt được một tác phẩm nào đó khi đã đọc kĩ toàn bộ tác phẩm ấy và nắm được ý tưởng của tác giả.

– Xác định nội dung chính cần tóm tắt:

+ Các sự kiện chủ chốt, quyết định đến câu chuyện trong tác phẩm.

+ Các nhân vật quan trọng.

– Sắp xếp các nội dung chính theo một trình tự hợp lí:

+ Trình tự trước – sau của các sự việc.

+ Sự xuất hiện của các nhân vật trong tác phẩm.

– Diễn đạt bằng lòi văn của mình những nội dung đã xác định được.

B. HƯỚNG DẨN LUYỆN TẬP

Câu 1. Bản tóm tắt truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao dẫn ở SGK, trang 61 – 63 đã nêu được những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng của truyện Lão Hạc. Tuy nhiên, bản tóm tắt này chưa mạch lạc, có thể sắp xếp lại như sau:

a) Lão Hạc có một người con trai, một mảnh vườn và một con chó vàng.

b) Con trai lão đi phu đồn điền cao su, lão chỉ còn lại cậu Vàng.

c) Vì muôn để lại mảnh vưòn cho con, lão phải bán con chó.

d) Lão mang tiền dành dụm được gửi ông giáo và nhờ ông trông coi mảnh vườn.

g) Cuộc sống mỗi ngày một khó khăn, lão kiếm được gì ăn nấy và bị ốm một trận khủng khiếp.

e) Một hôm lão xin Binh Tư một ít bả chó.

i) Ông giáo rất buồn khi nghe Binh Tư kể chuyện ấy.

h) Lão bỗng nhiên chết – cái chết thật dữ dội.

k) Cả làng không hiểu vì sao lão chết, trừ Binh Tư và ông giáo.

Có thể tóm tắt truyện Lão Hạc như sau:

Lão Hạc có một người con trai, một mảnh vườn và một con chó Vàng. Khi con trai lão đi phu đồn điền cao su, ở nhà, lão chỉ còn lại cậu Vàng là thân thiết. Vì muôn giữ lại mảnh vưòn cho con, lão đã phải đau xót bán con chó đi. Lão mang tiền dành dụm được gửi ông giáo và nhờ ông trông coi mảnh vườn. Nhưng cuộc sông mỗi ngày một khó khăn, lão kiếm được gì ăn nấy và bị ôm một trận khủng khiếp. Một hôm, lão xin Binh Tư một ít bả chó. Nghe Binh Tư kể lại, ông giáo rất buồn. Thế rồi lão bỗng nhiên chết – cái chết thật dữ dội. Cả làng không hiểu vì sao lão chết, trừ Binh Tư và ông giáo.

Câu 2. Các sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng trong đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”.

– Vì thiếu tiền nộp sưu cho người em đã mất, anh Dậu bị bọn tay sai đánh đập.

– Một bà lão mang đến cho chị Dậu bát gạo để nấu cháo cho cả nhà ăn.

– Cháo chín, chị Dậu đang quạt cho bát cháo nguội thì cai lệ và người nhà lí trưởng đến.

– Chúng hăm doạ đòi dỡ nhà chị Dậu nếu không có tiền nộp.

– Chị Dậu van lạy xin khất nhưng cai lệ vẫn đòi trói anh Dậu.

– Cai lệ đánh chị Dậu, chị liền túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa.

– Người nhà lí trưởng giơ gậy đánh chị Dậu, chị giằng co, túm tóc lẳng hắn ngã ra thềm.

Có thể tóm tắt đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” như sau:

Vì thiếu tiền nộp SƯU cho người em đã mất từ năm trước, anh Dậu bị bọn tay sai đánh đập thập tử nhất sinh. Một bà lão hàng xóm thương cảnh cả nhà nhịn đói suốt từ hôm qua nên đem đến cho chị Dậu bát gạo để nấu cháo. Cháo chín, chị Dậu đang quạt cho bát cháo nguội thì cai lệ và ngưòi nhà lí trưởng ập đến. Chúng hung hãn hăm doạ đòi dỡ nhà chị nếu không có tiền nộp. Chị Dậu van lạy, thiết tha xin khất nhưng cai lệ vẫn khăng khăng đòi trói anh Dậu. Chị Dậu xông vào túm cổ, dúi tên cai lệ ngã chỏng quèo trên mặt đất. Ngưòi nhà lí trưởng sấn sổ bước đến giơ gậy chực đánh chị Dậu, chị giằng co, rồi túm tóc lẳng hắn ngã nhào ra thềm.

Câu 3. Tôi đi học và Trong lòng mẹ là hai tác phẩm tự sự nhưng không chứa nhiều sự kiện, nhân vật và xung đột xã hội. Trong hai tác phẩm này, các tác giả chủ yếu miêu tả nội tâm nhân vật nên rất giàu chất thơ. Có thể tóm tắt hai tác phẩm trên như sau:

– Tôi đi học: Truyện được bố cục theo dòng hồi tưởng của nhân vật tôi về những kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên. Đó là cảm giác nao nức, hồi hộp, ngố ngàng vối con đưòng, bộ quần áo, quyển vở mới, với sân trường, với các bạn; cảm giác vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật, vừa ngỡ ngàng vừa tự tin và vừa nghiêm trang vừa xúc động bước vào giò học đầu tiên.

– Trong lòng mẹ: Truyện được bố cục theo mạch tự truyện của nhân vật tôi. Gần đến ngày giỗ cha, người mẹ của cậu bé Hồng đi tha phương cầu thực ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Người cô cứ xoáy vào cậu bé những lòi cay độc. Nhưng rồi mẹ cậu bé về. Cậu nghẹn ngào, sung sưống lăn vào lòng mẹ và cảm nhận được hạnh phúc của tình mẫu tử.