U xơ tử cung (uterine fibroids hay uterine leiomyoma) là tình trạng xuất hiện những khối u lành tính, hình thành từ lớp cơ trơn của tử cung. Không như một số người lầm tưởng, đây không phải là một dạng ung thư. U xơ tử cung là loại u lành tính hay gặp nhất trong các bệnh phụ khoa, xảy ra với tỉ lệ 70% phụ nữ độ tuổi 30 - 45. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, độ tuổi xuất hiện khối u đang có xư hướng trẻ hóa. Rất hiếm khi thấy u này sau tuổi mãn kinh. Khoảng 25% người da trắng và 50% phụ nữ da đen có các u xơ nhỏ phát triển thành các u xơ có triệu chứng.

Hầu hết các u xơ ở tử cung là:

• Dưới thanh mạc (lớp áo ngoài của thành tử cung)
• Trong cơ trơn thành tử cung
• Dưới niêm mạc

Trong một số trường hợp, khối u có thể ở trong dây chằng rộng, vòi trứng, cổ tử cung...

Khối u có tính đàn hồi, nằm tách khỏi thành tử cung với kích thước dao động trong khoảng từ 1mm đến 50mm. Ở mỗi bệnh nhân, kích thước và số lượng khối u là khác nhau. Khối u tuy có kích thước nhỏ hơn 50mm nhưng trọng lượng có thể đạt tới hàng chục kilogram. Điều này sẽ gây đau đớn, băng huyết và nghiêm trọng hơn có thể gây vô sinh ở nữ.

U xơ tử cung (uterine fibroids) là u lành tính. Xuất hiện do nội tiết tố trong người phụ nữ tăng cao đột ngột, đặc biệt là hormone estrogen. Sự gia tăng của nồng độ estrogen đã kích thích các tế bào ở thành tử cung phân chia quá mức và phát triển thành những khối u. Điều này lý giải vì sao u xơ tử cung thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, khi hoạt động của estrogen vẫn được duy trì. Nhất là trong thời kì mang thai, khi mà nồng độ estrogen có thể đạt tới đỉnh. Còn sau tuổi mãn kinh, hoạt động nội tiết tố suy giảm, khối u sẽ rất hiếm khi xuất hiện.

Tuy nhiên, nếu khối u từ trước tăng kích thước sau tuổi mãn kinh, cần nghĩ tới trường hợp khối u lành tính này đã ung thư hóa thành khối u ác tính. Nhưng trường hợp này rất hiếm khi xảy ra, tỉ lệ ung thư hóa của u xơ tử cung chỉ khoảng 0,2%.

Ngoài yếu tố chính là do sự hoạt động quá mức của nội tiết tố, căn bệnh này còn do một số nguyên nhân sau đây:

• Yếu tố di truyền
• Bị viêm cổ tử cung và tử cung
• Thừa cân, béo phì

Hiện nay, các nhà khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để tìm ra chính xác những nguyên nhân khiến u xơ tử cung đang có xu hướng ngày càng trẻ hóa. Chính vì vậy, phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ từ 15 - 50 tuổi nên đi khám định kì, đều đặn, siêu âm u xơ tử cung để phát hiện sớm bất thường và có phương pháp điều trị, theo dõi hợp lý.

Hầu hết u xơ tử cung là u lành tính nên sẽ không biểu hiện những triệu chứng lâm sàng. Chỉ khoảng 30 - 50% bệnh nhân có triệu chứng. Biểu hiện của bệnh phụ thuộc vào kích thước khối u, vị trí của khối u hay trạng thái có thai hay không có thai.

Thông thường, u xơ tử cung sẽ có một số triệu chứng sau:

• Đau vùng bụng dưới: u xơ tử cung ít khi gây đau, người bệnh chỉ thấy đau khi khối u lớn hơn 50mm gây chèn ép vào niệu quản, bàng quang, trực tràng và đôi khi chèn ép tắc ruột. Tình trạng đau thường âm ỉ vùng bụng, có thể thành cơn. Cơn đau xuất hiện khi khối u bị nhiễm trùng, thoái hóa, xoắn cuống u hoặc tử cung co bóp để tống khối u ra ngoài
• Xuất huyết âm đạo bất thường (rong kinh, rong huyết): đây là dấu hiệu điển hình của bệnh lý này. Khi mắc u xơ tử cung, bệnh nhân thường xuất hiện tình trạng chảy máu âm đạo nhiều hơn, chu kì kinh kéo dài hơn, máu kinh vón cục hoặc lẫn các mảnh mô vụn nội mạc. Máu thường có màu đen
• Khí hư ra nhiều; người mắc u xơ tử cung thường tiết ra nhiều khí hư bất thường, có mùi rất khó chịu
• Tiểu nhiều liên tục: kích thước của khối u lớn gây chèn ép bàng quan khiến người bệnh có cảm giác buồn tiểu liên tục
• Niêm mạc nhợt, mệt mỏi, choáng váng khi thay đổi tư thế, gầy gò: khối u có thể chèn ép gây tắc các mạch máu, tăng áp lực lòng mạch khiến mạch máu bị vỡ. Tình trạng xuất huyết khiến người bệnh thiếu máu vận chuyển oxy nuôi dưỡng cơ thể, điều này làm bệnh nhân có cảm giác mệt mỏi, chóng mặt...

Khi có một trong những triệu chứng bất thường trên, người bệnh không nên chủ quan tự mua thuốc điều trị tại nhà mà nên tới những cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời. Tránh để lâu có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm, nghiêm trọng nhất là mất khả năng làm mẹ.

U xơ tử cung gây những biến chứng khác nhau tùy thuộc vào tình trạng tồn tại có thai hay không có thai.

Đối với phụ nữ chưa có thai, những biến chứng của u xơ tử cung có thể là:

• Chậm có thai hoặc vô sinh: người bệnh mắc u xơ tử cung có thể không có thai trong một thời gian dài dù không sử dụng bất kì biện pháp tránh thai nào
• Nhiễm khuẩn: tình trạng xuất tiết khí hư có mủ, mùi khó chịu, chảy máu âm đạo bất thường kết hợp việc bệnh nhân vệ sinh vùng kín kém sẽ dễ gây nhiễm khuẩn đường âm đạo. Nghiêm trọng hơn còn làm tăng nguy cơ hóa ác thành ung thư cổ tử cung và ung thư tử cung

Đối với phụ nữ có thai, u xơ tử cung sẽ gây ra một số biến chứng sau đây:

• Sảy thai: khi mắc u xơ tử cung, cơ thành tử cung đàn hồi kém, dẫn tới rối loạn co bóp và tăng nguy cơ sảy thai, sinh non. Tỉ lệ sảy thai ở thai phụ mắc u xơ tử cung cao hơn những người bình thường khi mang thai
• Rau bong non: việc hình thành khối u ở dưới rau thai sẽ chèn ép khiến rau thai bị bong tróc ra. Điều này gây thiếu dinh dưỡng và oxy cung cấp cho thai nhi, ảnh hưởng nghiêm trọng tới tính mạng của người mẹ và thai nhi
• Cản trở đường sinh tự nhiên của thai nhi: việc kích thước khối u phát triển, nhất là ở eo và cổ tử cung, sẽ gây cản trở đường ra tự nhiên của thai nhi. Thai phụ phải sinh mổ
• Xuất huyết ồ ạt khi sổ thai: do khối u làm ảnh hưởng tới niêm mạc tử cung nên sau khi sổ thai, cơ tử cung khó co lại để cầm máu được

Chính vì những biến chứng nghiêm trọng của căn bệnh này, phụ nữ khi mang thai nên đi siêu âm định kì và thăm khám đều đặn để kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường. Từ đó có phương pháp điều trị và kế hoạch sinh hợp lý (sinh tự nhiên hay sinh mổ).

Không phải tất cả các bệnh nhân mắc u xơ tử cung đều cần được điều trị. Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh theo dõi khối u trong một thời gian. Đối với những khối u nhỏ không biến chứng, người bệnh chỉ cần đi siêu âm và thăm khám định kì 3 tháng một lần, đa số những khối u đó sẽ teo dần sau tuổi mãn kinh.

Khi kích thước của khối u phát triển kèm theo những triệu chứng trầm trọng, gây ảnh hưởng tới chất lượng cuốc sống, bác sĩ có thể tư vấn cho người bệnh một trong những phương pháp sau:

• Điều trị nội khoa: sử dụng thuốc ức chế estrogen và progesteron, thuốc tiêm làm hoại tử nhân xơ
• Điều trị ngoại khoa: phẫu thuật bóc tách khối u, cắt tử cung bán phần hay toàn phần

Hiện nay, các phương pháp mới hơn có thể làm giảm triệu chứng, nhưng thời gian giảm triệu chứng và hiệu quả của các phương pháp trong việc giữ lại khả năng sinh sản chưa được đánh giá. Các liệu trình như vậy gồm:

• Siêu âm tập trung cường độ cao
• Liệu pháp lạnh
• Mài mòn khối u bằng sóng radio
• Phẫu thuật siêu âm hội tụ kết hợp cộng hưởng từ
• Nút động mạch tử cung

Như vậy, phẫu thuật cắt tử cung vẫn là phương pháp điều trị triệt để và hiệu quả nhất. Tuy nhiên cắt tử cung sẽ khiến người phụ nữ mất khả năng làm mẹ. Cắt tử cung có thể được thực hiện qua mổ mở hoặc mổ nội soi ổ bụng hoặc cắt tử cung qua đường âm đạo. Do vậy, người bệnh cần cân nhắc kĩ và tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi thực hiện các phương pháp điều trị.