Bài tham khảo số 4

*Đọc - hiểu

Câu 1 trang 16 Ngữ văn 11 Tập 1: Chú ý tâm trạng của chàng trai và cô gái qua lời đối thoại.

Trả lời:

• Tâm trạng của chàng trai:
  • Xót xa khi tiễn người mình yêu về nhà chồng: Anh yêu em, lẽ tiễn đưa em đến tận nhà chồng
  • Lưu luyến không nỡ rời xa, muốn đi cùng người yêu về đến tận nhà chồng: Nhưng chim chích trên cao lượn vòng gọi anh quay lại, anh quay lại/Chim nhạn dưới thấp bay quanh như anh quay đi, anh quay đi
  • Tuyệt vọng vì không còn hi vọng, không còn được bên người yêu: Nước đập bè chìm/Sóng xô bè vỡ/Bè chìm trôi ba suối mất rồi
  • Chấp nhận với thực tại, muốn rời đi: Của không mua lẽ đâu được giữ liền tay/Chỉ cá liền với nước/Chỉ lúa liền với ruộng/Tiễn đưa em, thôi anh quay lại, em ơi!

• Tâm trạng của cô gái:
  • Không muốn chàng trai rời đi: Đừng vội anh, đừng vội
  • Hi vọng chàng trai sẽ đợi mình: Sao Khun Lú trên trời còn đợi/Áng mây kia vương vấn còn chờ
  • Thể hiện nỗi nhớ thương, tình yêu sâu sắc mà hai người luôn dành cho nhau dù có xa nhau: Đôi ta xa nhau dằng dặc nỗi niềm tưởng nhớ
  • Đau khổ, đắng cay như muốn bám víu trong sự vô vọng: Mưa sắp rơi ào đồng cỏ/Đừng bỏ em trơ trọi giữa rừng/Đừng bỏ em giữa sóng thác trào dâng!
  • Quyết tâm đoàn tụ của cả hai người: Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,/Đợi mùa nước đỏ cá về/Đợi chim tăng ló hót gọi hè/Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông./Không lấy được nhau thời trẻ ta sẽ lấy nhau lúc góa bụa về già.

→ Ta thấy được tình yêu của chàng trai là một tình yêu tha thiết, thủy chung, đau đớn xót xa khi nhìn người mình yêu đi lấy chồng. Còn cô gái mang theo nỗi lòng đầy khắc khoải và tâm trạng bồn chồn, đau khổ, đắng cay như muốn bám víu trong sự vô vọng đi lấy chồng. Để rồi cuối cùng họ hẹn ước với nhau sẽ đợi chờ đến ngày đoàn tụ dù phải trải qua thời gian bao lâu.

Câu 2 trang 18 Ngữ văn 11 Tập 1: Điều gì đã xảy ra với cô gái khi ở nhà chồng?

Trả lời:
Khi ở nhà chồng, cô gái đã bị bạo lực gia đình: Bị bố mẹ chồng ghét sai con trai đánh, lúc đầu người chồng còn không nỡ đánh do chưa đánh ai bao giờ nhưng trước áp lực của bố mẹ, người chồng đã đánh đập cô dã man.

Câu 3 trang 18 Ngữ văn 11 Tập 1: Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng để thể hiện tâm trạng của chàng trai?

Trả lời: Sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ để thể hiện tâm trạng của chàng trai.

Vừa đi vừa ngoảnh lại

Vừa đi vừa ngoái trông

…

Chết ba năm hình còn treo đó

Chết thành sông, vục nước uống mát lòng…

Chết thành hồn, chung một mái, song song.

…

Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng

Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già

→ Chàng trai đã biểu lộ niềm xót xa thương cảm đối với nỗi đau của người con gái anh yêu. Từ nỗi xót xa, trong lòng chàng trai bỗng bật lên ý chí quyết tâm đưa cô gái về đoàn tụ với mình, được sống vui vẻ hạnh phúc.

Câu 4 trang 19 Ngữ văn 11 Tập 1: Lời tiễn dặn đã trở thành lời thề nguyền.

Trả lời:
Không còn là những nuối tiếc, lưu luyến buồn bã khi tiễn người yêu đi về nhà chồng mà những câu cuối có giọng điệu mạnh mẽ dứt khoát. Đây chính là lời thề nguyền, lời khẳng định chắc chắn về tình yêu của hai người sẽ trọn đời trọn kiếp.

*Sau khi đọc

Câu 1 trang 19 Ngữ văn 11 Tập 1: Trong phần 1 của đoạn trích, chàng trai và cô gái đã nói với nhau về điều gì? Qua những lời nói ấy, em hãy cho biết hai người đang sống trong tâm trạng như thế nào?

Trả lời:

• Trong phần 1 của đoạn trích, chàng trai và cô gái nói với nhau lời từ biệt cô gái về nhà chồng.
• Từ những lời nói ấy, em cảm nhận được tâm trạng rối bời, đau đớn, đầy mâu thuẫn của chàng trai khi phải từ biệt người yêu, tiễn cô về nhà chồng. Qua đó, chúng ta thấy được tình yêu của chàng trai là một tình yêu tha thiết, thủy chung. Còn cô gái mang theo nỗi lòng đầy khắc khoải và tâm trạng bồn chồn, đau khổ, đắng cay như muốn bám víu trong sự vô vọng đi lấy chồng.

Câu 2 trang 19 Ngữ văn 11 Tập 1: Khi ở nhà chồng, tình cảnh cô gái ra sao? Phân tích thái độ, cử chỉ của chàng trai lúc chứng kiến tình cảnh ấy.

Trả lời:

• Khi ở nhà chồng cô gái bị bạo lực gia đình: Bị bố mẹ chồng ghét sai con trai đánh, bị chồng đánh đập.
• Khi chứng kiến tình cảnh của cô gái bị chồng đánh, anh đã:
  • Chạy lại ân cần đỡ cô dậy và dỗ dành cô.
  • Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho cô gái “khỏi đau”.

Dậy rũ áo kẻo bọ

Dậy phủi áo kẻo lấm

Đầu bù anh chải cho

Tóc rối đưa anh búi hộ

Anh chặt tre để đốt gióng đầu

Chặt tre dày anh hun gióng giữa

Lam ống thuốc này em uống khỏi đau.

→ Anh thể hiện sự xót xa, thương cảm đối với nỗi đau của người yêu. Từ đó, trỗi dậy ý chí đưa người yêu về đoàn tụ với mình

Câu 3 trang 19 Ngữ văn 11 Tập 1: Trong phần 2 của đoạn trích có nhiều câu thơ sử dụng biện pháp lặp cấu trúc. Hãy phân tích giá trị biểu cảm của biện pháp nghệ thuật đó.

Trả lời: Đoạn trích có sử dụng rất nhiều câu thơ sử dụng lặp cấu trúc:

Vừa đi vừa ngoảnh lại

Vừa đi vừa ngoái trông…

Chết ba năm hình con treo đó

Chết thành sông vục nước uống mát lòng…

Chết thành hồn, chung một mái song song.

Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng

Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già…

• Giá trị biểu cảm: Nhấn mạnh sự thủy chung son sắt trong tình yêu của đôi bạn trẻ. Nó cũng đồng thời khẳng định ý chí và ước mơ đoàn tụ không gì lay chuyển của chàng trai và cô gái.

Câu 4 trang 19 Ngữ văn 11 Tập 1: Qua lời chàng trai căn dặn người yêu, em thấy nhân vật này là người như thế nào? Phân tích dẫn chứng để làm rõ sự cảm nhận đó của em.

Trả lời: Qua lời căn dặn người yêu, chàng trai là một người rất chung thủy, tình nghĩa, luôn là chỗ dựa vững chắc cho người yêu. Một lòng hướng về cô gái, sẵn sàng bảo vệ che chở cho người mình yêu.

Tơ rối đôi ta cùng gỡ

Tơ vò ta vuốt lại quay vòng

Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,

Về với người ta thương thuở cũ.

Câu 5 trang 19 Ngữ văn 11 Tập 1: Đoạn trích Lời tiễn dặn có những hình ảnh rất quen thuộc, gần gũi với cách suy nghĩ, cảm nhận của người dân miền núi. Hãy phân tích tác dụng nghệ thuật của những hình ảnh đó.

Trả lời: Qua cách xưng hô “em yêu” hay “anh yêu em” của chàng trai, chúng ta thấy được cách gọi đậm chất trữ tình, đặc trưng cho lời ăn tiếng nói của đồng bào Thái và mang sắc thái trữ tình sâu sắc.

- Hình ảnh so sánh được chọn lọc đa dạng, biểu hiện phong tục, bản sắc văn hoá tinh thần, cảnh sắc thiên nhiên dân tộc Thái: "Đôi ta yêu nhau, tình Lú – Ủa mặn nồng".

→ Đoạn trích Lời tiễn dặn có những hình ảnh rất quen thuộc, gần gũi với cách suy nghĩ, cảm nhận của người dân miền núi. Qua những chi tiết, hình ảnh đó, người đọc có thể cảm nhận một cách chân thực, vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa con người đây. Đồng thời qua những chi tiết, hình ảnh này, đã làm nổi bật lên tình yêu của chàng trai dành cho cô gái, một tình yêu tha thiết, thủy chung.

Câu 6 trang 19 Ngữ văn 11 Tập 1: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng), phân tích và làm rõ một đặc điểm nổi bật của truyện thơ dân gian qua đoạn trích Lời tiễn dặn.

Trả lời:

Đoạn trích Lời tiễn dặn mang các đặc điểm của văn học dân gian. Bằng sự kết hợp giữa ngôn ngữ thơ dân gian đậm chất dân ca, giàu cảm xúc, giàu hình ảnh, nhạc điệu và các biện pháp tu từ cùng các hình ảnh quen thuộc, gần gũi với cách suy nghĩ, cảm nhận của người dân tộc Thái. Đoạn trích đã thành công xây dựng một câu chuyện bằng thơ về tình yêu đầy trắc trở giữa chàng trai và cô gái khi cô gái phải đi lấy chồng và chịu rất nhiều những khổ đau nhà chồng mang lại. Văn bản hướng vào đề tài, chủ đề tình yêu lứa đôi với cốt truyện đi từ gặp gỡ đến thử thách (hoặc tai biến), cuối cùng là đoàn tụ. Nhân vật trong đoạn trích cũng được phân theo loại (tốt - xấu, thiện - ác), qua những biểu hiện bên ngoài và qua tâm trạng của nhân vật "Anh", nhân vật xấu, ác ở đây đó là gia đình chồng của cô gái còn nhân vật thiện, tốt là chàng trai và cô gái. Tóm lại, chúng ta cảm nhận một cách tình yêu mãnh liệt, tha thiết, khát khao được bên cạnh người mình yêu của chàng trai.