Bài tham khảo số 7
Trương Hán Siêu là một người có học vấn uyên bác, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình và có nhiều góp phần lớn cho hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Trong thơ văn cổ Nước Ta có 1 số ít tác phẩm lấy đề tài sông Bạch Đằng, nhưng Bạch Đằng giang phú của Trương Hán Siêu được xếp vào hàng siêu phẩm. "Phú sông Bạch Đằng" là một tác phẩm thể hiện tình yêu quê nhà, niềm tự hào dân tộc bản địa.
Tác phẩm này được viết bằng chữ Hán, sau được rất nhiều tác giả khác nhau dịch ra. Bài viết này dựa trên văn bản dịch của giáo sư Bùi Văn Nguyên.Mở đầu bài phú là là một khung cảnh hùng vĩ, bát ngát với những Cửu Giang, Ngũ Hồ, Tam Ngô, Bách Việt và một tâm hồn phóng khoáng, tự do của lữ khách:
Giương buồm giong gió chơi vơi,
Lướt bể chơi trăng mải miết
Nhân vật "khách "ở đây không ai khác mà chính là Trương Hán Siêu. Với một tâm hồn phóng khoáng, nhà thơ hiện lên là một tao nhân mặc khách với bầu rượu túi thơ ngao du đây đó. Vậy mà chí tang bồng vẫn chưa thỏa thích:
Đầm Vân Mộng chứa vài trăm trong dạ cũng nhiều,
Mà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết
Thế nhưng, mặc khách đi nhiều, biết nhiều không chỉ đơn thuần là để ngắm cảnh tiêu giáo mà quan trọng hơn là đi để hiểu thêm về đời, về mình. Khi đến sông Bạch Đằng, mặc khách chính là tìm về nơi cha ông ta đã lập chiến công to lớn để chiêm ngưỡng và thưởng thức, ngợi ca và suy ngẫm.Sông Bạch Đằng trong bài phú trước hết là một con sông với cảnh sắc hùng vĩ : Bát ngát sóng kình muôn dặm. Vì rộng "bát ngát "và dài "muôn dặm "vì vậy sông Bạch Đằng không chỉ là đại giang mà còn là trường giang với bao lớp sóng cuồn cuộn triều dâng. Thế nhưng, ngoài vẻ đẹp hùng vĩ, sông Bạch Đằng còn hiện lên với vẻ đẹp duyên dáng, thơ mộng: mùa thu nước xanh trong, thuyền trôi dập dềnh trên sông tạo nên một khung cảnh rất đỗi nên thơ.Cảnh đẹp và thơ mộng nhưng lữ khách ở đây lại cảm thấy buồn vui lẫn lộn. Đây là nơi diễn ra bao trận đánh, tận mắt chứng kiến ta thắng lợi vẻ vang nhưng cũng là nơi nhìn thấu những quyết tử, mất mát. Nhưng "giáo gãy”, "xương khô”, "trời nước”, "lau lách vắng ngắt "như gợi lên nỗi đau buồn, xót thương. Chính cho nên vì thế mà người thời điểm ngày hôm nay không khỏi tiếc thương cho những anh hùng đã khuất:
Thương nỗi anh hùng đâu vắng tá,
Tiếc thay dấu vết luống còn lưu
Có thể nói rằng, “Phú sông Bạch Đằng" là một bài ca yêu nước, tràn trề ý thức tự hào dân tộc bản địa. Với bố cục tổng quan ngặt nghèo, nhịp điệu biến hóa linh động phóng khoáng, lời văn cô đọng mà dạt dào cảm hứng, bài phú đã khiến người đọc thêm phần tự hào về giang sơn hùng vĩ và biết ơn thâm thúy thế hệ cha ông đã gìn giữ cho quốc gia thanh thản ngày hôm nay. Đó cũng chính là giá trị cao quý nhất, giúp tác phẩm trở thành một trong những bài phú xuất sắc nhất của nền văn học trung đại Nước ta.
