Lozen

Nữ chiến binh người Apache được cho là đã ở độ tuổi 30 khi sát cánh cùng anh trai là Victorio và bộ tộc của mình tham gia vào cuộc tranh giành lãnh địa San Carlos vào thập niên 1870 tại Arizona - nơi được mệnh danh là “Hell's Forty Acres”. Vào giữa năm 1877, Victorio dẫn theo Lozen cùng một nhóm chiến binh Apache tấn công vào vùng núi đen New Mexico, nơi đang bị người Mỹ chiếm đóng. Lozen luôn cứu giúp phụ nữ và trẻ em trong mỗi cuộc tấn công của mình. Một trong số những người được bà cứu giúp là James Kaywaykla kể lại: ''Tôi đã nhìn thấy một người phụ nữ tuyệt vời cưỡi trên lưng con bạch mã đẹp tuyệt - Lozen, em gái của Victorio. Ông cũng kể thêm, Lozen thành thạo kỹ năng cưỡi ngựa, bắn súng và chiến đấu không khác gì đàn ông. Anh trai bà từng nói, "Lozen là cánh tay phải của tôi - mạnh mẽ như một người đàn ông, can đảm hơn bất kỳ ai và ranh ma trong cách đưa ra chiến lược. Lozen là lá chắn che chở cho người của bà ấy". Thật không may, Victorio tử trận đúng lúc Lozen đang đưa quân về lãnh thổ. Khi nghe về cuộc chiến và cái chết của anh trai mình, bà ngay lập tức lao ra cứu những người còn sống, khởi đầu cho những cuộc tàn sát trả thù khắp miền New Mexico năm 1881.

Do chênh lệch về lực lượng, Lozen bị bắt giữ, bà qua đời trong nhà tù vào năm 1889 vì bệnh lao phổi. Thi thể của Lozen được trả về bộ tộc để chôn cất ở ngôi đền thiêng liêng theo truyền thống Apache. Trong những năm 1870, Victorio và ban nhạc Apaches của ông đã được chuyển đến các điều kiện tồi tệ của Khu bảo tồn San Carlos ở Arizona. Ông và những người theo ông rời khỏi khu bảo tồn vào khoảng năm 1877 và bắt đầu cướp bóc và đột kích, tất cả trong khi trốn tránh sự truy bắt của quân đội. Lozen đã chiến đấu bên cạnh Victorio khi ông và những người theo ông rampaged chống lại người Mỹ đã chiếm đoạt quê hương của họ xung quanh phía tây bang New Mexico của Black Mountain. Khi ban nhạc chạy trốn và chiến đấu với lực lượng Mỹ trong Chiến tranh Victorio (1879-1881), Lozen đã truyền cảm hứng cho phụ nữ và trẻ em, bị chết cóng vì sợ hãi, vượt qua Rio Grande đang dâng trào . "Tôi đã nhìn thấy một người phụ nữ tuyệt đẹp trên một con ngựa xinh đẹp - Lozen, em gái của Victorio. Lozen - nữ chiến binh!", James Kaywaykla, một đứa trẻ vào thời điểm đó, đang cưỡi sau lưng bà của mình nhớ lại. "Trên đầu cao, cô ấy cầm khẩu súng trường của mình. Ngay lập tức, những người phụ nữ khác và trẻ em theo cô vào dòng nước. Khi họ đến bờ xa của con sông, lạnh và ẩm ướt nhưng còn sống, Lozen đến gặp mẹ của Kaywaykla, Gouyen. "Bạn chịu trách nhiệm, ngay bây giờ," cô ấy nói. "Tôi phải trở lại với các chiến binh", những người đứng giữa phụ nữ và trẻ em của họ và đội kỵ binh đang hành quân. Lozen phi ngựa ngược dòng sông hoang vu trở về với đồng đội.