Bạn có biết rằng ở thời kỳ những năm 1930, một vết thương bị nhiễm trùng hết sức bình thường cũng có thể gây tử vong. Thời điểm mà chỉ với một vết đứt tay, bạn cũng phải nơm nớp lo sợ về mạng sống của mình và căn bệnh viêm phổi không chỉ còn là một nỗi lo mà thực sự là ác mộng có thể tước đoạt mạng sống của những người trưởng thành khỏe mạnh một cách dễ dàng. Ở thời điểm này, các ca bệnh nhiễm trùng chiếm đa số các trường hợp tử vong. Hơn nửa số ca bệnh tử vong ở Mỹ liên quan đến vi khuẩn. Bất cứ một tổn thương nhỏ nào cũng có thể giết người.

Trong bối cảnh đó, liệu bạn có dám đi xe đạp, xe máy, làm vườn, xây dựng... hay cho con bạn chơi patin, chơi đùa dưới sàn nhà? Cho đến khi Penicillin - loại kháng sinh đầu tiên mở ra tia hy vọng cho nhân loại chống lại các loại vi khuẩn, số người tử vong vì nhiễm trùng đã giảm từ 50% xuống chỉ còn một vài phần trăm. Tuy nhiên, có lẽ chúng ta đã không chú ý đến cảnh báo của Alexander Fleming - cha đẻ của Penicillin: "Những người lạm dụng Penicillin ngày hôm nay, họ phải chịu trách nhiệm cho cái chết của những bệnh nhân nhiễm vi khuẩn kháng Penicillin sau này".

Penicillin đã trở thành thần dược mang lại hy vọng cho con người. Nhưng hy vọng đó không tồn tại lâu. Chỉ hai năm sau khi Penicillin được đưa vào sử dụng đại trà (năm 1943), vi khuẩn kháng Penicillin xuất hiện (năm 1945). Và phải mất tới 27 năm sau, tức là năm 1972, con người mới điều chế được loại kháng sinh mới có tên Vancomycin. Nhưng niềm vui ngắn chẳng tày gang, vi khuẩn kháng Vancomycin xuất hiện vào năm 1988 - tức là chỉ 16 năm sau đó.Cuộc đua vẫn chưa dừng lại, khi kháng sinh Imipenem ra đời năm 1985 thì kháng Imipenem xuất hiện vào năm 1998. Và gần đây, một trong những loại kháng sinh mới nhất, Daptomycin vừa ra đời năm 2003 thì chỉ mất một năm sau để một loại vi khuẩn kháng Daptomycin được phát hiện.

Bạn đã nhận ra chưa? Khi mà chúng ta không thể theo kịp các loài vi khuẩn - cứ mỗi 20 phút lại xuất hiện một chủng vi khuẩn mới. Còn các công ty dược phẩm phải mất cả thập kỷ nghiên cứu tốn kém nhân lực và tài sản. Và chưa dừng lại ở đó, bạn có biết rằng, các công ty dược phẩm chịu trách nhiệm chạy đua cho nhân loại cũng đã không còn mặn mà gì với cuộc chiến này nữa? Khi mà để có một loại kháng sinh mới sẽ phải tiêu tốn trung bình 2,5 tỷ USD, trong khi các đơn giá thuốc kháng sinh chỉ khoảng 20 - 200 USD. Họ đang chạy theo lợi nhuận sinh ra từ thị trường sản phẩm cho bênhh ung thư và bệnh mãn tính, với những đơn thuốc lên đến 20.000 USD và thường phải sử dụng thời gian dài, thậm chí là suốt đời.

Phẫu thuật, thủ thuật là các hoạt động thường diễn ra hàng ngày trong bệnh viện. Công tác phòng chống nhiễm khuẩn các vết thương sau phẫu - thủ thuật là vô cùng quan trọng nhằm nâng cao chất lượng cũng như hiệu quả điều trị. Mặt khác việc dùng tràn lan, không có quy chuẩn các sản phẩm kháng sinh trong phòng chống nhiễm khuẩn cho vết thương sau phẫu thuật - thủ thuật đem lại nhiều nguy cơ về kháng kháng sinh, tăng thêm chi phí không đáng có.

Như bạn đã biết, mọi ca phẫu thuật đều phải được đặt trong những căn phòng vô trùng tuyệt đối (mặc dù chẳng có gì là tuyệt đối). Sở dĩ phải như vậy bởi mọi tiến trình phẫu thuật đều đưa bệnh nhân vào tình thế có nguy cơ nhiễm trùng cao. Và, điều gì sẽ xảy ra, nếu như các loại kháng sinh đều không có tác dụng với bệnh nhân cần phẫu thuật? Liệu bạn có dám chấp nhận một cuộc phẫu thuật khớp để có được sự thuận tiện trong vận động khi mà điều đó có thể đánh đổi bằng mạng sống của bạn?

Nhân loại hiện tại đã có khoảng 100 loại kháng sinh. Năm 2000, một bệnh nhân người Mỹ đã được xác nhận là kháng gần như tất cả các loại kháng sinh, trừ hai loại. Măm 2008, chỉ còn một loại kháng sinh có tác dụng trên một bệnh nhân người Ấn Độ. Bạn cho rằng đó chỉ là những trường hợp nhỏ lẻ? Riêng ở Mỹ và Châu Âu mỗi năm đã có tới 50.000 người chết vì nhiễm trùng, ước tính trên toàn thế giới là 70.000 người. Cơn ác mộng thực sự đã trở lại. Nếu những con số chưa đủ để chứng minh, bạn cũng có thể nhận ra cơn ác mộng này xung quanh mình, khi mà thời gian trước đây, các triệu chứng tiểu buốt do nhiễm trùng đường tiết niệu được chữa khỏi triệt thông qua một đơn kháng sinh ngắn ngày.

Xu hướng kháng lại các sản phẩm kháng sinh thường dùng, làm cho sản phẩm đó không còn tác dụng trên lâm sàng, không còn tác dụng tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Khi đó sản phẩm kháng sinh đang dùng điều trị cho người bệnh không tiêu diệt được vi khuẩn gây bệnh. Ngay cả khi chúng ta sử dụng kháng sinh với nồng độ cao, thời gian kéo dài. Việc kháng kháng sinh là một mối hiểm họa to lớn bởi lẽ vi khuẩn gây bệnh sẽ thoải mái lộng hành, phát triển mà không còn sợ hãi trước các vũ khí của con người. Những vi khuẩn kháng kháng sinh sẽ nhân lên nhanh chóng, lây lan, gây bệnh trước sự bất lực của các bác sỹ. Kháng sinh được coi là một giải pháp cho loài người trong điều trị các bệnh do nhiễm vi khuẩn. Nhờ có kháng sinh mà chúng ta có thể kiểm soát được nhiều dịch bệnh.

Nhiễm trùng xảy ra khi hệ miễn dịch không thể nhanh chóng tiêu diệt các nhân tố lây nhiễm vào cơ thể. Bản thân ung thư và quá trình điều trị ung thư đều làm yếu hệ miễn dịch, do vậy các bệnh nhân ung thư thường đối mặt với nguy cơ bị nhiễm trùng rất cao. Các phương pháp điều trị để giảm nhẹ triệu chứng và các tác dụng phụ là một phần quan trọng trong chăm sóc bệnh nhân ung thư. Phương pháp này được gọi là chăm sóc hỗ trợ, chăm sóc giảm nhẹ hay chăm sóc xoa dịu.

Mặc dù hóa trị hiện tại là một phương pháp hiệu quả chống lại ung thư, nhưng quá trình điều trị này sẽ phá hủy các tế bào bạch cầu của người bệnh. Và một cơ thể không có bạch cầu đồng nghĩa với việc nó mất đi vũ khí hữu hiệu nhất của hệ miễn dịch chống lại nhiễm trùng. Và vì thế, một bệnh nhân ung thư điều trị bằng hóa trị thiếu đi các loại kháng sinh có tác dụng đồng nghĩa với tự sát.

Các loại vi khuẩn kháng kháng sinh đang khiến chúng ta tiêu hao rất nhiều tiền. Chi phí cho chăm sóc sức khỏe và trợ cấp mất khả năng lao động của các bệnh nhân kháng kháng sinh đã khiến Liên minh Châu Âu tiêu tốn tới 1,7 tỷ USD. Và ước tính, với tốc độ hiện tại, cho đến năm 2050, chúng ta sẽ tiêu tốn 100.000 tỷ USD bởi những con siêu vi khuẩn nhỏ bé kháng kháng sinh này. Mới đây, một báo cáo độc lập về kháng kháng sinh đã được công bố dưới sự ủy quyền của chính phủ Anh và tổ chức phi lợi nhuận Wellcome Trust. Trong đó, các nhà nghiên cứu kêu gọi Liên hợp quốc và nhóm các quốc gia G20 cần thành lập ngay một liên minh toàn cầu để điều phối chương trình quản lý kháng sinh, chống lại vi khuẩn kháng kháng sinh.

Có tất cả 10 biện pháp can thiệp cần thiết được đưa ra để giảm nhu cầu sử dụng kháng sinh, đồng thời, khuyến khích nghiên cứu các phương pháp điều trị, chẩn đoán mới thay thế. Ước tính tất cả các chương trình cần một nguồn tài chính lên đến 40 tỷ USD trong vòng 10 năm. Tuy vậy, so sánh với ước tính thiệt hại lên đến 100 nghìn tỷ USD được dự đoán vào năm 2050 gây ra bởi kháng kháng sinh, cộng thêm khoảng 10 triệu người sẽ chết vì ảnh hưởng của nó mỗi năm, 40 tỷ USD vẫn là một con số khá khiêm tốn. Một chiến dịch nâng cao nhận thức toàn cầu có thể đạt được sự cam kết của công chúng, trong việc hạn chế sử dụng kháng sinh. Ở các quốc gia phát triển, nó có thể được thực hiện thông qua những chương trình lớn, với sự tài trợ đến từ các công ty và nguồn ngân sách y tế công cộng. Trong khi đó, ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, các chương trình có thể thực theo hướng tích hợp và ở quy mô nhỏ.

Cấy ghép bất cứ nội tạng nào cũng là điều không thể bởi không bệnh nhân nào phẫu thuật cấy ghép mà không cần tới thuốc kháng sinh. Một người cấy ghép cần phải dùng kháng sinh trong suốt phần còn lại cuộc sống của họ hoặc cơ thể của họ sẽ từ chối bộ phận cấy ghép. Phẫu thuật không được thực hiện thì nhiều căn bệnh đòi hỏi phải được chữa trị bằng phương pháp này sẽ trở thành căn bệnh chết người.

Cũng tương tự như quá trình phẫu thuật, cấy ghép các bộ phận cơ thể cho người bệnh cũng kéo theo nguy cơ gây nhiễm trùng cho người bệnh. Bên cạnh đó, để cơ thể chấp nhận bộ phận mới, các bệnh nhân cấy ghép cần sử dụng sản phẩm chống đào thải - loại sản phẩm làm suy yếu hệ miễn dịch. Vì thế, nếu thiếu kháng sinh họ không thể điều trị những nhiễm khuẩn thông thường.

Thực trạng kháng kháng sinh đã mang tính toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển với các bệnh truyền nhiễm còn chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu bệnh tật như nhiễm khuẩn đường tiêu hoá, đường hô hấp, các bệnh lây truyền qua đường tình dục và nhiễm khuẩn bệnh viện… đang là gánh nặng thực sự vì sự gia tăng chi phí do phải bắt buộc thay thế các kháng sinh cũ bằng các kháng sinh mới đắt tiền. Việc kiểm soát các loại bệnh này đã và đang chịu sự tác động bất lợi của sự phát triển và lan truyền tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn.

Có những trường hợp mà người bệnh cần phải được xử lý với kháng sinh ngay lập tức, và nếu kháng sinh không kịp thời có tác dụng với họ, sẽ không cần phải bàn cãi gì về hậu quả nữa. Cụ thể, đối với các bệnh nhân nhiễm trùng máu, một dạng nhiễm trùng phổ biến uy hiếp tính mạng của người bệnh. Nếu người nhiễm trùng máu không được kịp thời điều trị với các loại kháng sinh có tác dụng, họ cầm chắc cái chết. Thực tế, tại Anh mỗi năm đã có tới 37.000 người chết/100.000 người nhiễm trùng máu dù đã có kháng sinh.

Một báo cáo gần đây của tạp chí Lancet Infectious Diseases đã chỉ ra rằng 21% thịt lợn tại Trung Quốc có chứa vi khuẩn E.coli kháng Colistin (sản phẩm kháng sinh điều trị nhiễm khuẩn nặng). Đồng thời, họ cũng phát hiện chủng kháng thuốc này trên 15% thịt bày bán tại các nhà bán lẻ. Nguyên nhân là do việc lạm dụng kháng sinh Colistin - loại kháng sinh hiếm hoi còn tác dụng chống lại khuẩn E.coli ở động vật. Với giá thành rẻ, nó được trộn vào thức ăn gia súc ở một số nước như Trung Quốc.

Gần đây nhất tại hội thảo "Kháng kháng sinh - từ nghiên cứu tới hành động", các chuyên gia cho biết, thực phẩm tại các chợ bán lẻ đang bị ô nhiễm với vi khuẩn E.coli sinh ESBL (có thể gây ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng) ở mức từ 40% ở Hà Nội và 80% ở thành phố Hồ Chí Minh của Việt Nam. Ở các chợ bán buôn, 45 - 60% các mặt hàng thực phẩm bị ô nhiễm vi khuẩn E.coli sinh ESBL, trong khi 30 - 50% vi khuẩn E.coli sinh ESBL được phát hiện tại các mẫu trong siêu thị. Vì thế, các chuyên gia kiến nghị cần phải nâng cao năng lực của hệ thống giám sát quốc gia về sử dụng kháng sinh như mở rộng giám sát, đào tạo và cập nhật kiến thức, thiết lập cơ sở dữ liệu về vi khuẩn kháng kháng sinh.

WHO đã thừa nhận khả năng tốc độ gia tăng sự kháng kháng sinh của vi khuẩn sẽ vượt quá tiến trình điều chế kháng sinh vốn đang diễn tiến rất chậm, khiến cho tình trạng kháng kháng sinh đứng trước nguy cơ trở thành một cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu. Chính con người đang tiếp tay cho tình trạng vi khuẩn biến đổi ngày càng tinh ranh hơn khi “sùng bái” kháng sinh như một sản phẩm trị bách bệnh, hoặc sử dụng kháng sinh không đúng theo chỉ định. Thực trạng này dẫn đến những con số khủng khiếp trên toàn cầu. Theo thống kê, riêng Mỹ và châu Âu hằng năm có khoảng 50.000 người chết vì nhiễm trùng mà không có sản phẩm chữa bệnh. Năm 2050, con số sẽ tăng lên đến 10 triệu với tốc độ kháng kháng sinh phát triển như hiện nay, tức là cứ mỗi ba giây siêu vi khuẩn lại cướp đi sinh mạng của một bệnh nhân.

Siêu vi khuẩn kháng kháng sinh là một "vấn đề toàn cầu". Vì thế, các cơ quan, tổ chức liên quan phải có trách nhiệm và bạn hoàn toàn chỉ cần đứng ngoài cuộc? Bạn đang sai lầm! Trên hết, kháng kháng sinh không chừa một ai. Hãy nhớ lại, bản thân bạn đã sử dụng kháng sinh như thế nào? Tự ý dùng kháng sinh khi không cần thiết, dùng không đúng, không đủ liều, thời gian điều trị... Bạn đang tạo điều kiện cho các chủng siêu vi khuẩn kháng kháng sinh hình thành trong chính cơ thể bạn. Và rồi, đến một thời điểm nào đó, khi mọi loại thuốc kháng sinh đều không có hiệu quả, bạn sẽ biết thế nào là "bác sĩ cũng phải bó tay".