Trần Thánh Tông hoàng đế (1258 – 1278)
Thánh Tông hoàng đế sinh năm Canh Tý 1240, có tên húy là Hoảng, là con trưởng của Thái Tông. Khi làm Thái tử, ông đã cùng phụ vương chứng kiến cảnh giặc ngoại lăng xâm lấn, nhất là uy lực của đế quốc Mông – Thát trên cả Châu Âu. Bản tính ông hiền lành, luôn toát lên vẻ sáng ngời, dứt khoát, vừa học rộng hiểu nhanh, vừa tinh thông võ nghệ. Ông cũng xông pha trận mạc cùng quân đội triều Trần và khi được nhường ngôi năm Mậu Ngọ (1258), ông đã đặt niên hiệu là Thiệu Phong rồi Bảo Phù và thấy rõ trọng trách phải đề phòng nguy cơ xâm lược của giặc phong kiến phương Bắc.
Bên cạnh đó, ông cũng đề cao các mối quan hệ thân thuộc trong Hoàng thân quốc thích (điều này trước nay và sau này các đời vua sau thường không có) – để trên dưới một lòng nhất nhất vì vua và cũng không vì thế mà dám khinh nhờn kẻ dưới. Vua ở ngôi hai mươi năm, đất nước thái bình, không có giặc. Điều này phải kể đến tài thao lược cũng như các chính sách khôn khéo trong việc đối ngoại: vừa mềm mỏng vừa cương quyết, vừa nhũn nhặn nhưng cũng rất khảng khái, đề cao giá trị dân tộc, bảo vệ danh dự Tổ quốc, cũng rất tôn trọng các mối giao bang, ngăn chặn từ xa mọi sự nhòm ngó của nhà Nguyên. Chính vì lẽ đó, vua Nguyên nhiều lần cho người sang dụ, nhưng Thánh Tông thoái thác khôn khéo. Sau nhiều lần nhà Nguyên không khuất phục được vua Trần, quyết ý cử binh sang đánh Đại Việt thì Thánh Tông cũng đặt quan quân phòng bị.
Trần Thánh Tông không chỉ là ông vua có tài thu phục nhân tâm cùng những quyết sách để an dân, lấy dân làm gốc, lấy sự bình yên cho đất nước làm đầu, lấy đức để trị, xử phạt có tình có lý. Chính điều đó là quy tụ được lòng dân trong nhưng cuộc đấu tranh tự vệ đầy nguy nan, khốc liệt nhưng đã chiến thắng vẻ vang. Ông còn chú ý đến đạo Thiền, ham thích thơ văn. Cuối đời, ông đi tu lấy hiệu là Vô Nhị Thượng và viết nhiều tập sách có giá trị đến ngày nay: “Trần Thánh Tông thi tập”, “Cảnh mùa hè”, “ Ra phủ An Bang”...và rất nhiều những bài thơ thể hiện tinh thần chiến đấu, ý thức dân tộc của ông. Ông mất năm 51 tuổi và được nhân dân nhiều nơi lập miếu thờ, bốn mùa hương khói tưởng niệm.
