Đây là yếu tố đầu tiên có thể nhận biết ngay bằng mắt thường. Hầu hết các bà nội trợ thường xuyên đi chợ/siêu thị để mua nước mắm sẽ có một kinh nghiệm nhất định trong việc chọn mua nước mắm, nhiều khi "cao thủ" đến mức chỉ cần nhìn chai nước mắm có thể quyết định mua hay không.

Kiểm tra chai nước mắm bằng cách mang ra chỗ có ánh sáng đầy đủ, dốc ngược chai nước mắm và nhìn thật kỹ màu nước bên trong. Nếu có cặn thì tốt nhất không nên mua chai nước mắm đó. Nếu nước trong thì có thể mua. Màu vàng của nước mắm là dấu hiệu tốt có thể yên tâm bước đầu. Nếu màu nước mắm khác lạ so với màu vàng, các bà nội trợ thường sẽ rất cẩn thận không lựa chọn chai nước mắm đó.

Tuy nhiên cũng cần lưu ý, nước mắm sau khi dùng một thời gian sẽ bị vàng sẫm đi so với lúc mới mua. Đây là việc hoàn toàn bình thường và tự nhiên đối với nước mắm truyền thống nên không có gì phải lo lắng trong trường hợp này.

Hàm lượng đạm có trong nước mắm là thông tin phản ánh chất lượng quan trọng, và nó thường được ghi ngay trên bao bì của chai. Nếu chai nước mắm không có ghi thông tin độ đạm thì tốt nhất không nên mua vì có thể đây là hàng giả hoặc kém chất lượng nên không dám công khai thông tin độ đạm.

Dưới đây là thông tin về độ đạm được căn cứ theo Tiêu chuẩn Việt Nam về nước mắm: Độ đạm > 30No: Loại đặc biệt. Độ đạm > 25No: Loại thượng hạng. Độ đạm > 15No: Loại hạng 1. Độ đạm > 10No: Loại hạng 2. Lưu ý độ đạm quá cao chắc chắn không tốt cho sức khỏe. Nguồn cá cơm ở Phú Quốc dùng làm nước mắm rất thơm, có độ đạm cao, tối đa là 38. Một số loại nước mắm có độ đạm lên đến 60 chắc chắn phải sử dụng một số thủ thuật.

Sau khi đã qua 2 bước kiểm tra ngoài, mùi vị là yếu tố tiếp theo để xác định chất lượng nước mắm. Mùi vị sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến độ ngon của món ăn sử dụng cùng nước mắm vì thế các bà nội trợ thường cực kỳ cẩn thận.

Nước mắm ngon thì sẽ mang một mùi vị thơm nhẹ, mặn ngọt hài hoà và bùi bùi. Mùi thơm của mắm rất đặc trưng, khi nếm mà vị ngọt đậm của nó thấm dần ở cổ họng và dịu nhẹ thì là nước mắm ngon. Nếu nếm thử mà thấy mặn chát một cách khó chịu ở đầu lưỡi thì có thể là do độ đạm thấp hoặc sử dụng chất phụ gia không đảm bảo.

Muốn bán được sản phẩm, quảng cáo là một điều không thể thiếu. Tuy nhiên cũng cần tỉnh tảo trước những quảng cáo kiểu như: “siêu sạch”, “mắm cốt”, “đặc sản vùng”,... để nhằm mục đích đánh lừa tâm lý người tiêu dùng.

Luôn luôn đọc kỹ các thành phần, thông tin ghi trên vỏ chai trước khi để ý đến mẩu quảng cáo nổi bật. Độ đạm góp phần quyết định giá bán của chai nước mắm vì thế hãy luôn xem thật cẩn thận. Một số loại nước mắm có thông tin thành phần độ đạm được NSX cố tình ghi ở những nơi khó đọc, góc khuất, chữ rất bé gây khó cho người tiêu dùng. Hãy tránh xa những loại nước mắm này.

Dù là xem quảng cáo hay mua sản phẩm, chỉ nên chọn sản phẩm của những doanh nghiệp có uy tín trên thị trường. Khi có vấn đề xảy ra về vệ sinh an toàn thực phẩm, các doanh nghiệp có uy tín sẽ có những phương án giải quyết và hỗ trợ khách hàng chuyên nghiệp, tận tình.

Không nên chọn sản phẩm của những doanh nghiệp quá ít tên tuổi, hoặc đã từng bị phản hồi về việc không trung thực với khách hàng, sản phẩm bị kiểm tra không đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, không giải quyết khiếu nại của khách hàng...Tuyệt đối không lựa chọn những sản phẩm giá quá rẻ so với thị trường. Không có gì vừa ngon, vừa đảm bảo vệ sinh an toàn mà lại có giá quá rẻ.

Để kiểm tra được độ đặc (sự nguyên chất) của nước mắm thì rót nước mắm ra khoảng 1/3 chén. Sau đó, lắc nhẹ và đều tay, cho nước mắm chuyển động. Nếu nước mắm có độ sánh và để lại vết dính trên thành chén, chứng tỏ đó là nước mắm ngon. Bởi nước mắm nguyên chất sẽ có một độ đặc sánh nhất định và sẽ để lại vết bám trên thành chén. Còn nước mắm đã qua pha chế sẽ lỏng hơn và trôi nhanh, không hề đọng lại trên thành chén, điều này sẽ thể hiện rất rõ khi bạn lắc nhẹ.

Độ trong cũng là một trong những tiếu chí để nhận diện được nước mắm ngon, đó cũng là lí do tại sao nước mắm thường được đựng trong những chai thủy tinh. Để kiểm tra, bạn sẽ dốc ngược chai nước mắm xuống và quan sát thật kĩ.

Đợi khoảng vài giây, phần đáy chai sẽ xuất hiện những bọt bong bóng. Nếu đó là những gợn bong bóng nhỏ li ti và sủi lên chầm chậm thì đây ắt hẳn nước mắm ngon nguyên chất. Còn nếu nước mắm sủi bong bóng nhanh và to, thì nước mắm đó chưa thật sự ngon và chất lượng.

Một trong những cách dân gian truyền miệng để kiểm tra nước mắm ngon là thả hạt cơm nguội vào. Nếu thấy dấu hiệu hạt cơm chìm là đây là nước mắm không ngon, cơm nổi lờ đờ là nước mắm chưa nguyên chất còn bị pha, chừng nào cơm nổi ngay đơ trên mặt là nước mắm ngon.

Lý giải về điều này có thể là dự trên nguyên lý tỉ trọng. Nước mắm ngon có hàm lượng axit amin và đạm tổng cao nên thường nặng nên tỉ trọng lớn hơn nươc mắm pha loãng có tỉ trọng nhỏ.