Đền Cô Đôi Thượng Ngàn

Cô Đôi Thượng Ngàn là vị Thánh cô nổi tiếng trong hệ thống Tứ phủ. Cô vốn là con gái của vua Đế Thích, được phong làm Sơn Tinh Công Chúa nổi danh bốn phương. Đền thờ cô rất nhiều, từ Đông Cuông - Tuần Quán đến Nho Quán - Ninh Bình và Cao Phong - Hòa Bình.

Cô Đôi Thượng Ngàn là một trong Tứ Phủ Thánh Mẫu rất linh thiêng và danh tiếng lừng lẫy. Cô đứng thứ hai sau Mẫu đệ nhất Thượng Thiên và ngay trước Mẫu Thoải đệ tam trong hàng Tứ Phủ Thánh Mẫu.

Sự tích về Cô Đôi Thượng Ngàn: "Cô Đôi Thượng Ngàn vốn là Sơn Tinh Công Chúa con Vua Đế Thích trên Thiên Cung. Sau cô giáng sinh xuống đất Ninh Bình làm con gái một quan họ Hà, chúa đất người Mường ở vùng rừng núi Nho Quan. Khi hạ sinh, Cô Đôi rất xinh đẹp: da trắng, tóc xanh mượt mà, mặt tròn, lưng ong thon thả. Sau này cô được Mẫu Thượng Ngàn cho học đạo phép để giúp dân. Rồi khi về thiên, cô được Mẫu Thượng Ngàn truyền cho vạn phép, giao cho cô dạy người rừng biết thống nhất về ngôn ngữ. Lúc thanh nhàn cô về ngự cảnh sơn lâm núi rừng ở đất Ninh Bình quê nhà, trong ba gian đền mát, cô cùng các bạn tiên nữ ca hát vui thú trên dốc Sườn Bò (nay thuộc xã Văn Phương, Nho Quan). Có khi cô biến hiện ra người thiếu nữ xinh đẹp, luận đàm văn thơ cùng các bậc danh sĩ, tương truyền cô cũng rất giỏi văn thơ, làm biết bao kẻ phải mến phục. Cô Đôi cũng là tiên cô cai quản kho lộc Sơn Lâm Sơn Trang, người trần gian ai nhất tâm thì thường được Cô Đôi ban thưởng, nhược bằng có nợ mà không mau trả lễ cô lại bắt đền nặng hơn".

(Theo Bách Khao Toàn Thư)

Địa chỉ: Đền thờ chính của cô nằm ở Bồng Lai, Văn Phương, Nho Quan, Ninh Bình. Tương truyền rằng, xưa kia Ninh Bình là quê hương của Cô khi hạ phàm nên người dân đã lập đền thờ Cô tại đây. Ngoài ra, còn có các ngôi đền thờ vọng Cô như: Đền Bồng Lai Thượng, Hòa BÌnh; Đền Cô Đôi, Thanh Hóa; Đền Đôi Cô, Tuyên Quang;...