Chùa Bút Tháp
Một trong số các chùa nổi tiếng ở Bắc Ninh chính là chùa Bút Tháp hay còn được gọi là Ninh Phúc tự hoặc chùa Nhạn Tháp. Chùa nằm tại thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành. Chùa nổi tiếng với bức tượng Phật Bồ Tát Quán Thế Âm thiên thủ thiên nhãn được làm bằng gỗ. Đây cũng là bức tượng Phật bằng gỗ lớn nhất Việt Nam tính tới thời điểm hiện tại.
Theo sử sách ghi lại thì ngôi chùa đẹp ở Bắc Ninh đã có từ thời vua Trần Thánh Tông, khi ấy trụ trì chùa chính là thiền sư Huyền Quang. Vị trụ trì đã cho xây dựng ngọn tháp đa cao 9 tầng được trang trí bằng hình hoa sen. Tuy nhiên đến nay thì ngọn tháp này không còn nữa.
Vào năm 1633, Hòa thượng Chuyết Chuyết (1590 – 1644) quê tỉnh Phúc Kiến, Trung Hoa sang Việt Nam làm trụ trì. Đây cũng là thời kỳ mà chùa Bút Tháp đã trở nên rất nổi tiếng. Sau khi Hòa thượng Chuyết Chuyết viên tịch thì Thiền sư Minh Hạnh là học trò của ông lại tiếp tục thay ông nắm giữ vai trò là người trụ trì. Cũng vào thời gian này Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc, hiệu Diên Viên về đây tu hành thấy chùa quá hư nát nên đã xin Chúa Trịnh Tráng cho tu sửa lại. Đến năm 1647 mới hoàn thành. Về cơ bản thì quy mô của chùa hiện tại cũng được xây dựng từ khi đó.
Vào năm 1876 vua Tự Đức thấy nơi đây có một tòa tháp khổng lồ nên đặt tên là Bút Tháp mặc dù trên đỉnh vẫn để là tháp Bảo Nghiêm. Sau này chùa còn được trải qua nhiều lần trùng tu vào các năm 1739, 1903, 1915, 1921, 1992 đến 1996.
Xét về kiến trúc thì ngôi chùa này vẫn lưu giữ được cơ bản các di tích của thế kỷ XVII. Phật điện gồm có 10 nếp nhà nằm trên một trục dài 100m. Đi qua cửa tam quan là đến gác chuông hai tầng, tám mái.
Chùa cũng giống chùa Dâu ngôi chùa Bắc Ninh có 3 dãy nhà là tiền đường, thiên hương và thượng điện tạo thành chữ “Công”. Bên trong chùa có đặt khá nhiều pho tượng, nổi bật nhất là tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn tay. Bức tượng này được điêu khắc bởi điêu khắc gia họ Trương vào năm 1656. Bức tượng cao tới 3,7m, chiều ngang 2,1m và dày 1,15m. Tượng có tổng cộng 11 đầu, 831 tay với 42 tay lớn, 789 tay dài ngắn khác nhau.
Ngoài ra tại chùa còn có 2 tác phẩm điêu khắc khác vô cùng nổi tiếng là tượng Tây Thiên Đông Độ Việt Nam lịch đại Tổ sư cùng tượng Thị Kính. Pho tượng Tuyết Sơn cũng là một trong các kiệt tác và có giá trị lịch. Bên cạnh đó, tại chùa còn có trên 70 pho tượng gỗ khác được tạc với nhiều tư thế hình dạng khác nhau.
Về cơ bản chùa vẫn sử dụng kiến trúc khung gỗ chịu lực, nền được làm bằng đá nên khá chắc chắn. Đây không chỉ là một nơi thờ cúng tâm linh mà còn mang giá trị văn hóa và lịch sử ý nghĩa. Chùa đặc biệt có một quần thể kiến trúc độc đáo được thiết kế theo hình tháp cao dần lên, hàng năm nơi đây thu hút rất nhiều du khách đến thăm và cầu khấn mong điều lành đầu năm mới.
