• Hiểu rõ tác phẩm: Trước khi bắt đầu phân tích, hãy đọc kỹ tác phẩm nhiều lần để nắm bắt được nội dung, chủ đề, nhân vật, bối cảnh và các yếu tố nghệ thuật. Đặt ra các câu hỏi như: Tác phẩm này nói về điều gì? Ý nghĩa sâu xa của tác phẩm là gì? Tác giả muốn truyền tải thông điệp gì qua tác phẩm này?
• Tìm hiểu về tác giả: Nghiên cứu về cuộc đời, phong cách sáng tác và bối cảnh lịch sử của tác giả giúp bạn hiểu rõ hơn về tác phẩm và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
• Xác định trọng tâm phân tích: Mỗi bài văn phân tích nên tập trung vào một số khía cạnh chính của tác phẩm, chẳng hạn như nội dung, nghệ thuật, nhân vật, hoặc các biểu tượng, ẩn dụ trong tác phẩm.
• Một số nội dung cần xác định rõ:
  • Chủ đề: Xác định chủ đề chính của tác phẩm.
  • Nhân vật và tình huống: Phân tích các nhân vật chính, mối quan hệ giữa họ và các tình huống trong tác phẩm.
  • Hình ảnh và biểu tượng: Chú ý đến các hình ảnh, biểu tượng và ý nghĩa của chúng.
  • Ngôn ngữ và phong cách: Phân tích cách sử dụng ngôn ngữ, phong cách và các biện pháp nghệ thuật của tác giả.

Một bài văn phân tích tác phẩm thường gồm 3 phần: Mở bài, Thân bài, và Kết bài.

a. Mở bài

• Giới thiệu về tác phẩm và tác giả: Nêu rõ tên tác phẩm, tên tác giả và một vài thông tin cơ bản về tác phẩm như thể loại, thời gian sáng tác, hoàn cảnh ra đời.
• Đưa ra vấn đề cần phân tích: Từ đó, xác định rõ trọng tâm mà bài viết sẽ tập trung phân tích (ví dụ: phân tích nhân vật, bức tranh thiên nhiên, nghệ thuật miêu tả…).

b. Thân bài

• Phân tích nội dung tác phẩm: Tóm tắt ngắn gọn nội dung chính của tác phẩm (nếu cần).
  Phân tích các khía cạnh nội dung như chủ đề, tình huống truyện, sự phát triển của cốt truyện, mối quan hệ giữa các nhân vật, và ý nghĩa của những chi tiết quan trọng.
• Phân tích nghệ thuật: Phân tích cách tác giả sử dụng ngôn từ, hình ảnh, biện pháp tu từ, giọng điệu, và các yếu tố nghệ thuật khác để tạo nên giá trị của tác phẩm.
  Đánh giá cách mà nghệ thuật hỗ trợ việc truyền tải nội dung và thông điệp của tác phẩm.
• Liên hệ và so sánh (nếu cần): So sánh tác phẩm với các tác phẩm khác của cùng tác giả hoặc của các tác giả khác để làm nổi bật sự độc đáo của tác phẩm. Liên hệ tác phẩm với bối cảnh lịch sử, xã hội để hiểu rõ hơn về ý nghĩa và giá trị của tác phẩm.

c. Kết bài

• Tóm tắt lại những điểm chính đã phân tích trong thân bài.
• Khẳng định lại giá trị của tác phẩm và ý nghĩa mà nó mang lại.
• Nêu cảm nhận cá nhân về tác phẩm hoặc mở rộng vấn đề ra ngoài tác phẩm (ví dụ: tác động của tác phẩm đến người đọc, bài học từ tác phẩm…).

• Sử dụng ngôn ngữ tinh tế: Khi phân tích văn học, ngôn ngữ sử dụng cần chính xác, tinh tế, tránh lặp lại từ ngữ và cấu trúc câu quá nhiều. Sự đa dạng trong từ vựng và cấu trúc câu sẽ làm bài viết trở nên sinh động hơn.
• Khai thác chiều sâu của cảm xúc: Văn học là nghệ thuật của cảm xúc, vì vậy khi phân tích, các bạn nên thể hiện cảm xúc của mình trước cái đẹp, trước tình huống, nhân vật hay những chi tiết nghệ thuật. Điều này giúp bài phân tích có chiều sâu và tạo kết nối với người đọc.

• Liên kết ý tưởng:
  • Đảm bảo các phần trong bài viết liên kết với nhau một cách mạch lạc.
  • Sử dụng các câu chuyển tiếp để giúp người đọc dễ dàng theo dõi.
• Mở rộng ý tưởng: Cung cấp các ví dụ mở rộng hoặc liên hệ với các yếu tố văn hóa, lịch sử, xã hội có thể làm phong phú thêm phân tích.
• Chú trọng đến góc nhìn và cảm nhận cá nhân:
  • Góc nhìn: Cung cấp cái nhìn cá nhân và độc đáo về tác phẩm. Cố gắng đưa ra những phân tích hoặc cảm nhận mà không phải ai cũng thấy.
  • Cảm xúc: Nếu có thể, hãy thể hiện cảm xúc của mình đối với tác phẩm. Điều này có thể tạo sự kết nối cảm xúc với người đọc và làm cho bài viết thêm sâu sắc.

• Phân tích hình thức: Nghiên cứu cấu trúc, bố cục, và các yếu tố hình thức của tác phẩm.
• Phân tích nội dung: Tập trung vào các chủ đề, thông điệp, và ý nghĩa mà tác phẩm muốn truyền đạt.
• Phân tích tâm lý: Xem xét tâm trạng và cảm xúc của nhân vật, và cách chúng ảnh hưởng đến cách hiểu và cảm nhận tác phẩm.

• Đảm bảo khách quan, chính xác
  • Sử dụng tài liệu tham khảo: Nếu cần, bạn có thể sử dụng các tài liệu nghiên cứu hoặc ý kiến của các nhà phê bình văn học để hỗ trợ cho phân tích của mình.
  • Tránh suy diễn: Tránh đưa ra những nhận định không có cơ sở hoặc quá chủ quan.

• Tạo ấn tượng
  • Mở đầu hấp dẫn: Sử dụng một câu mở đầu ấn tượng để thu hút sự chú ý của người đọc ngay từ đầu.
  • Kết luận mạnh mẽ: Kết thúc bài viết bằng một kết luận mạnh mẽ, tổng kết các điểm chính và làm rõ ý nghĩa tổng thể của tác phẩm.

• Mở bài: “Trong tác phẩm ‘Đoàn thuyền đánh cá’ của Huy Cận, bức tranh thiên nhiên không chỉ phản ánh sự vĩ đại của thiên nhiên mà còn thể hiện tâm trạng và tâm tư của con người trong cuộc sống.”
• Thân bài: Phân tích các hình ảnh như “biển cả” và “đoàn thuyền”, làm rõ vai trò của chúng trong việc thể hiện chủ đề và cảm xúc của nhân vật.
• Kết bài: “Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ không chỉ là một hình ảnh sống động của thế giới xung quanh mà còn là sự hòa quyện của tình cảm con người với thiên nhiên.”