Mẫu Đệ Tam Thoải Cung

Thánh Mẫu Đệ Tam là vị nữ thần tối ca thứ 3 trong Tam Toà Thánh Mẫu của Tam, Tứ Phủ. Mẫu Thoải tức là Mẫu Thủy hay còn gọi là Thủy Cung Thánh Mẫu. Mẫu Thoải và Mẫu Thượng Ngàn đã ra đời từ rất lâu trước cả Mẫu Liễu Hạnh, bà cai quản vùng sông nước của nước Nam ta.

Mẫu Thoải cùng như Mẫu Thượng Ngàn có nhiều thần tích khá khác nhau, không được thống nhất như Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Nổi bật là sự tích Mẫu Thoải xuất thân là con gái Long Vương kết thân với Vua Kinh Dương Vương sau này bà đã sinh ra Sùng Lãm chính là vua Lạc Long Quân. Vì nàng là con gái Long Vương nên được làm nhiệm vụ cai quản vùng sông biển, ao hồ. Một truyền thuyết Mẫu Thoải ở đền Dùm - Tuyên Quang; Đền Dầm, Đền Xâm Thị - Thường Tín - Hà Nội: Theo truyền thuyết này thì Mẫu Thoải cũng xuất thân là con gái của Vua Thủy Tề, nhưng lại kết duyên cùng Kính Xuyên (là con Vua Đất). Do bị Thảo Mai gieo oan, Kính Xuyên không nghe lời thanh minh, ghen tuông mù quáng, một mực bắt đóng cũi bỏ bà lên rừng cho thú dữ ăn thịt. Ở nơi rừng núi, bà gặp được Liễu Nghị, nhờ ông mang về đến chốn Long Cung để vua cha thấu hêt sự tình. Sau đó bà được rước về Thoải Phủ, kết duyên cùng Liễu Nghị, người được giao cho chức Quốc Tế Thủy Quan.

Bà đã âm phù giúp nhiều triều Vua Lê, Lý, Trần chống giặc ngoại xâm, Bà còn phù hộ cho nhân dân ấm no hạnh phúc, che chở vùng biển cả sông nước nước Nam. Trên cả nước ta hiện có một số đền thờ Mẫu Thoải như; Đền thượng Tuyên Quang, Đền Ỷ La Tuyên Quang, Đền Dầm, đền Mẫu Thoải Lạng Sơn...