Vườn Quốc Gia Xuân Sơn, là địa điểm du lịch sinh thái tự nhiên và văn hóa bản địa, có tính giáo dục về môi trường, là nơi có thể tổ chức các cuộc sinh hoạt giải trí cộng đồng. Vườn quốc gia Xuân Sơn được thành lập ngày 17 tháng 4 năm 2002, tại Quyết định số 49/QĐ – TTg của Thủ tướng Chính phủ với tổng diện tích 15.048 ha, thuộc địa bàn các xã Xuân Sơn, Đồng Sơn, Tân Sơn, Lai Đồng, Kim Thượng, Xuân Đài.

Có hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi, hệ sinh thái điển hình của miền Bắc Việt Nam với kiểu rừng nhiệt đới và á nhiệt đới còn tồn tại khá nhiều loài động, thực vật quí hiếm đặc trưng cho vùng núi Bắc bộ, rất có giá trị nghiên cứu khoa học, bảo tồn nguồn gen và giáo dục môi trường.

Nơi đây đã được đầu tư được một số công trình, hạ tầng phục vụ du lịch và công tác bảo tồn như: hệ thống đường tuần tra kết hợp du lịch sinh thái, Bảo tàng thiên nhiên, trung tâm du lịch, Nhà khách, hạ tầng du lịch từ văn phòng Vườn quốc gia đến các hang động và thác nước…

Đây còn là nơi phòng hộ đầu nguồn sông Bứa, nơi cung cấp nước sản xuất, sinh hoạt của người dân sinh sống quanh khu vực. Với nhiều cảnh quan thiên nhiên nổi tiếng như núi Voi, núi Ten, núi Cẩn, hệ thống các hang động thiên tạo như hang Lạng, Lun, Na, Thổ Thần, Cỏi và thác Chín Tầng, Thác Ngọc. Vườn quốc gia Xuân Sơn có nhiều lợi thế hơn trong việc phát triển du lịch sinh thái và dịch vụ với tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng có giá trị về mặt kinh tế, bảo tồn và văn hóa lịch sử.

Nếu thích tham gia các lễ hội của người dân ở Xuân Sơn, các bạn có thể đến Vườn Quốc gia Xuân Sơn vào đầu năm, thời điểm mùa xuân. Ngày 7/1 (âm lịch) hàng năm có lễ hội xuống đồng của người Mường ở Tân Sơn. Đặc sắc nhất của lễ hội là nghi thức rước vía lúa có từ ngàn đời nay để cầu cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu, thóc đầy bồ, lợn, gà đầy chuồng, con người được bình an, mạnh khỏe.

Thời điểm mùa hè, không khí ở Xuân Sơn vô cùng mát mẻ, xua tan đi sự oi bức vốn thường thấy của miền Bắc vào thời gian này. Đến Xuân Sơn thời điểm này để nghỉ ngơi, thư giãn và cả hòa mình vào những làn nước mát lạnh của những con suối. Thời điểm mùa hè các bạn nhỏ được nghỉ, cũng là một cơ hội để bố mẹ có thể đưa các bạn đến Xuân Sơn khám phá thiên nhiên.

Nếu bạn đến vườn quốc gia Xuân Sơn vào tháng 11 và tháng 12 hoa trạng nguyên nở rộ ở khắp các bản làng khiến nơi đây rực đỏ một góc trời.

Phương tiện cá nhân: Từ Hà Nội để lên tới Xuân Sơn khoảng 130km, các bạn có thể lựa chọn các cung đường như sau để tới được Xuân Sơn.

Từ Big C Thăng Long đi theo đại lộ Thăng Long đi thẳng đến đường DT87a (Gần VQG Ba Vì) rẽ tay trái rồi chạy thẳng qua cầu Đồng Quang, rẽ phải sang đường 317 rồi tiếp tục chạy thẳng ra đường DT316 (đoạn này đi qua khu suối khoáng Thanh Thủy), hết đường này thì rẽ trái chạy về bến xe Thanh Sơn.

Từ Hà Nội, Xuất phát từ đại học Quốc gia Hà Nội quý khách đi thẳng theo đường 32 qua cầu Trung Hà rồi rẽ trái đi men theo đường đê, sẽ có biển chỉ dẫn đi Thanh Sơn.

Từ ngã 4 Thanh Sơn các bạn rẽ phải theo đường QL32 (có biển chỉ đi Xuân Sơn khoảng 40km) và cứ đi thẳng cho đến khi nhìn thấy biển rẽ trái đi Xuân Sơn. Cứ men theo đường này và đi theo hệ thống biển chỉ dẫn sẽ vào tới Xuân Sơn. Đường này gần hơn, còn nếu không các bạn cứ tiếp tục đi về hướng Thu Cúc cũng sẽ có 1 đường khác để tới Xuân Sơn.

Phương tiện công cộng:

Vườn Quốc gia Xuân Sơn nằm ở Tân Sơn, trên trục quốc lộ 32 từ Hà Nội đi Yên Bái. Các tuyến xe từ Hà Nội đi Tân Sơn có nhưng không nhiều, ngoài các tuyến xe này các bạn có thể lựa chọn các xe khách Hà Nội – Lai Châu để lên tới trung tâm Tân Sơn (xã Tân Phú) rồi từ đây đi xe ôm vào trong Vườn Quốc gia Xuân Sơn.

Một số tuyến xe khách chạy thẳng tới Xuân Sơn, nếu sử dụng phương tiện công cộng thì khi di chuyển ở Xuân Sơn các bạn bắt buộc phải thuê xe của người dân địa phương hoặc chủ homestay để di chuyển qua lại giữa các địa điểm.

Một số nhà xe để bạn tham khảo:

SƠN VI

Lịch trình: Hà Nội – Vườn Quốc gia Xuân Sơn
Giờ xuất bến: Hà Nội 8h30 – Xuân Sơn 13h00
Điện thoại: 0944 680 666

DUY THUẬN

Lịch trình: Hà Nội – Vườn Quốc gia Xuân Sơn
Giờ xuất bến: Hà Nội 14h00 – Xuân Sơn 8h00
Điện thoại: 0976299355

HẢI QUÂN

Lịch trình: Hà Nội – Vườn Quốc gia Xuân Sơn
Giờ xuất bến: Hà Nội 13h00 – Xuân Sơn 6h30
Điện thoại: 0989 049 633

TIẾN LINH

Lịch trình: Hà Nội – Vườn Quốc gia Xuân Sơn
Giờ xuất bến: Hà Nội 11h45 – Xuân Sơn 5h30
Điện thoại: 0978 164 585

HOÀNG MY

Lịch trình: Hà Nội – Vườn Quốc gia Xuân Sơn
Giờ xuất bến: Hà Nội 16h30 – Xuân Sơn 11h00
Điện thoại: 0989 622 141

Đi bộ thăm quan rừng thiên nhiên: Đến thăm VQG Xuân Sơn bạn sẽ có cảm giác thư giãn khi được khám phá khu rừng thiên nhiên huyền ảo chìm đắm trong sương mờ. Những dãy núi đá được ví như “Thạch lâm xanh" của Trung Quốc hay “Phong nha – Kẻ Bàng" của Việt Nam. Với nhiều hệ thống hang động (có trên 30 hang động) và các thác nước tung bọt trắng xóa giữa những cánh rừng nguyên sinh.

Du khách có thẻ tản bộ trên những tuyến đường trong rừng, với nội dung và thời gian khác nhau, du khách có thể lựa chọn cho mình những tuyến phù hợp, một số tuyến đi bộ du khách có thể tự khám phá, tuy nhiên với sự hướng dẫn, giới thiệu của hướng dẫn viên, chắc chắn chuyến đi của du khách sẽ trở nên thú vị và ý nghĩa hơn. Tuyến cắm trại và ngủ đêm trong rừng, tuyến đi bộ dài ngày lên các bản giáp ranh, các đỉnh cao nhất của Vườn là những tuyến hấp dẫn được nhiều du khách quan tâm.

Nằm trong khuôn viên văn phòng Vườn quốc gia Xuân Sơn, bảo tàng thiên nhiên là nơi lưu giữ và trưng bày những mẫu tiêu bản động thực vật VQG Xuân Sơn, ngoài ra còn có mô hình mô phỏng các hoạt động sản xuất của đồng bào dân tộc Dao và Mường thông qua trưng bày các công cụ sản xuất, mẫu nhà Sàn của người Mường và nhà Trệt của người Dao. Bảo tàng còn là nơi giáo dục môi trường cho các em học sinh và du khách. Du khách có thể dễ dàng đặt lịch tham quan Bảo tàng Thiên nhiên Vườn quốc gia Xuân Sơn để nghe cán bộ trung tâm giới thiệu, tìm hiểu về lịch sử hình thành VQG, hướng dẫn du khách những điều cần thiết trước khi thăm quan VQG.

Thăm quan hệ thống hang động: Vườn quốc gia Xuân Sơn có trên 4.000 ha rừng trên núi đá vôi, được ví như “ Thạch lâm xanh “ của Trung Quốc hay “ Phong nha – Kẻ Bàng “ của Việt Nam. Với nhiều hệ thống hang động ( có trên 30 hang động) như:Hang Na, hang Thổ Thần, hang Lạng, hang Thiên Nga…Đặc biệt có một số hang động có hệ thống suối ngầm chảy trong hang như Hang Lang dài 7 km. Hang Cỏi dài 4 km, các hang có các nhu đã tạo nên các hình thù khác nhau, như hang Na nhũ đá kết tủa tạo nên những quả Na và ruộng bậc thang, Hang Thổ thần tạo nên nhũ đá hình như những tượng phật,….., Hang Lạng có suối chảy dọc trong hang tạo nên những bãi rộng vài trăm mét vuông.

Khám phá và chinh phục những con thác hùng vĩ: Vườn quốc gia Xuân Sơn được thiên nhiên ban tặng cho những con thác nước cao, hùng vĩ và đẹp vào bậc nhất của Việt Nam như thác 9 tầng mây, thác Ngọc, thác Mơ... Sau dòng thác là những dòng suối nước trong xanh. Bờ suối với cảnh quan đẹp nên thơ, trong lành với thảm cỏ, rừng núi xanh ngắt, mây trắng bồng bềnh. Vào những ngày hè nắng nóng, không khí ở đây vẫn mát lạnh, mỗi buổi sáng khi ánh mặt trời chiếu qua làn hơi nước tạo thành dải cầu vồng lung linh huyền ảo. Cùng với núi, rừng, những con thác từ lâu đã trở thành một địa chỉ du lịch hấp dẫn với du khách.

Các hoạt động tắm suối: Nghỉ lại tại Xuân Sơn, du khách có thể tham gia nhiều hoạt động giải trí, thư giãn. Tắm suối là một trong những hoạt động hấp dẫn được nhiều du khách ưa thích. Nhữ con suối chạy song song với đường đi bộ du lịch uốn lượn qua những cánh rừng tự nhiên, nước trong vắt chảy ra từ các khe và hang núi đá nước mát lạnh, có nhiều chỗ diện tích rộng hàng trăm mét vuông tạo nên những bãi tăm tự nhiên chứa được hàng trăm người.

Thăm quan du lịch cộng đồng: Xen giữa những cánh rừng già Xuân Sơn là các làng bản của đồng bào dân tộc Dao và Mường, đa số đồng bào nơi đây còn lưu giữ được các nét văn hóa dân tộc truyền thống như tục cấp Sắc của người Dao, lễ hội đâm đuống của người Mường… các thôn bản đã dần dần đã có các dịch vụ Stayhome, du khách có thể chọn gói ăn ngủ và xem biểu diễn văn nghệ và đốt lửa trại.

Hiện tại vườn quốc gia Xuân Sơn chưa có tổ chức nào khai thác du lịch để thu vé tham quan, nên vé vào cửa là hoàn toàn miễn phí. Nhưng ở một số điểm hang động đã có người cơ quan quản lý và thu vé cụ thể như sau:

• Vé vào Hạng Lạng: 10.000vnđ/ Người
• Vé vào Hang Na: 10.000vnđ/ Người
• Vé vào các hang động khác cũng 10.000 đ/khách, có hang miễn phí.
• Giá vé gửi xe: 5-10vnđ/ xe máy, phí ở bãi tắm: 5.000 - 10.000vnđ/khách.

Xuân Sơn hiện chỉ có du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng nên các bạn chỉ ó thể lựa chọn hình thức lưu trú homestay. Những loại hình lưu trú khác như khách sạn, nhà nghỉ thì chỉ có ngoài trung tâm huyện và trên đường vào Xuân Sơn.

Các homestay ở Phú Thọ hiện nay chủ yếu tập trung và được phát triển ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn, đến với vùng đất này các bạn sẽ được khám phá những giá vị văn hóa độc đáo của đồng bào người Dao và Mường đang sinh sống tại các bản Dù, Lấp, Lạng và Cỏi. Những điệu múa, lời ca, phong tục tập quán, các nghề truyền thống, lễ hội đặc sắc vẫn được lưu giữ một cách nguyên vẹn.

Đối với các tour du lịch đi vườn Quốc Gia Xuân Sơn hiện nay, du khách có thể lựa chọn lịch trình tour vườn Quốc Gia Xuân Sơn 2 ngày 1 đêm hay tour 1 ngày đều được. Vậy nên tùy thuộc vào quỹ thời gian của mình mà du khách xây dựng kế hoạch chuyến đi sao cho phù hợp.

Tuy nhiên theo kinh nghiệm đi du lịch vườn Quốc Gia Xuân Sơn Toplist cho rằng, để có một lịch trình trọn vẹn, phần đông du khách sẽ yêu thích chọn quỹ thời gian 2 ngày 1 đêm để vui chơi, tham quan, trải nghiệm theo khung lịch trình tour như sau:

• NGÀY 1: HÀ NỘI - ĐỒI CHÈ THANH SƠN - VƯỜN QUỐC GIA XUÂN SƠN
  • 06h30: Xe và hướng dẫn viên du lịch Dulich.Pro.Vn đón quý khách tại điểm hẹn khởi hành đi đồi chè Thanh Sơn - Phú Thọ. Trên hành trình, quý khách tự do dừng chân nghỉ ngơi và dùng bữa sáng.
  • 09h00: Xe đến đồi chè Thanh Sơn - Phú Thọ, nơi đây sở hữu không gian rộng rãi, mát mẻ, những cánh đồng chè xanh bao la dưới ánh nắng vàng hắt hiu cùng từng cơn gió nhẹ thoáng qua mang đến một bức tranh thiên nhiên đẹp tuyệt diệu, cùng bầu không khí tĩnh mịch, trầm lắng mà đầy bình yên.
  • 11h00: Xe đến Homestay tại Vườn Quốc Gia Xuân Sơn, quý khách làm thủ tục check in nhận phòng sau đó dùng bữa trưa với hương vị đậm đà của địa phương.
  • Chiều: Quý khách đi trên con đường hoa trạng nguyên, tham gia khám phá Bản Cỏi - bản của đồng bào người Dao, được ví như viên ngọc thô nằm ẩn mình dưới chân núi hùng vĩ bởi vẻ đẹp mộc mạc, nên thơ được tô điểm bởi những thửa ruộng bậc thang tựa như nấc thang lên thiên đường vậy. Trải nghiệm hang Bản Cỏi với những câu chuyện thần thoại thú vị, dọc theo con đường đi xuống từ cửa hang Bản Cỏi quý khách được chiêm ngưỡng dòng suối bản Cỏi mát lạnh trong xanh tựa chốn thần tiên.
  • 19h00: Quý khách dùng bữa tối tại homestay, tham gia chương trình giao lưu nghệ thuật đặc sắc với bà con địa phương: múa chuông, nhảy sạp, uống rượu cần... cùng những câu hát ngân vang mang đậm đà truyền thống văn hóa địa phương, ấm tình quân dân. Quý khách nghỉ đêm tại homestay.

• NGÀY 2: BẢO TÀNG THIÊN NHIÊN - THÁC NGỌC - VQG XUÂN SƠN - HÀ NỘI
  • Sáng: Quý khách thức giấc đón ánh nắng bình minh, hít thở bầu không khí trong lành tại vườn quốc gia Xuân Sơn, dùng bữa sáng với món ăn truyền thống quen thuộc của người dân địa phương.
  • 08h00: Quý khách bắt đầu hành trình khám phá bảo tàng thiên nhiên, nơi lưu trữ và gìn giữ những mẫu tiêu bản của động thực vật quý hiếm tại vườn quốc gia Xuân Sơn: cùng với đó mô phỏng lại dụng cụ sinh hoạt, nhà sàn Triệt của bà con dân tộc Dao... Sau đó, quý khách được chiêm ngưỡng Thác Ngọc, dòng suối trong xanh mát lành đẹp diệu kỳ của thiên nhiên.
  • 11h00: Quý khách dùng bữa tại homestay với những món ăn được chế biến khéo léo bởi những người đầu bếp chuyên nghiệp của địa phương. Sau bữa ăn, quý khách làm thủ tục trả phòng homestay.
  • 13h00: Xe đón quý khách quay trở về điểm hẹn ban đầu, trên hành trình quý khách tự do nghỉ ngơi và mua sắm đặc sản địa phương về làm quà: thịt chua Phú Thọ, bánh tẻ mật, cọ ỏm..
  • 17h00: Xe về đến điểm hẹn tại Hà Nội, kết thúc chương trình.

Vườn Quốc Gia Xuân Sơn không chỉ mang đến cho bạn sự bình yên, không khí thanh mát cùng khung cảnh nên thơ hữu tình, xao xuyến con tim. Mà nơi này còn đem đến cho bạn không gian ẩm thực đậm đà bản sắc địa phương, đến nơi đây bạn sẽ được thưởng thức những món ăn ngon, mang màu sắc của núi rừng Phú Thọ nhé:

• Gà chín cựa: Tưởng chừng như chỉ có trong câu truyện dân gian “Sơn Tinh - Thủy Tinh”, ấy vậy mà ở nơi đây sở hữu loài gà chín cựa quý hiếm này. Đây là loại gà quý mà chỉ xuất hiện trong những dịp lễ lớn của bà con người Mường, gà có tướng khỏe, uy nghi, nên trở thành biểu tượng cũng như là đặc sản giàu bản sắc vùng đất này.
• Lợn mán nướng: Thịt lợn mán được nuôi bằng ngô và sắn,không có cám tăng trọng nên thịt ăn rất chắc và ngọt, khi nướng lên cùng lá móc mật vị thơm ngậy lan tỏa khắp chốn đánh thức vị giác của những vị khách phương xa,khi ăn kèm với tương ớt cảm nhận từng vị ngon không thể nào chê của đặc sản này.
• Vịt nhồi lam: Món ăn đặc biệt này cũng giống như lam cơm, lam cá, là cách bà con người dân tộc nấu các món ăn trong những ống tre để trên than, lửa. Nó có vị ngon đặc trưng bởi sự hòa lẫn các loại gia vị Tây Bắc trong ống tre, và quan trọng là không bị bay mất mùi thơm, vị ngon của món ăn. Đầu tiên là thịt vịt, lọc xương, thái mỏng, nhưng vịt phải chọn vịt nuôi bằng ngô, thóc và thả ngoài suối, ngoài ruộng mới thơm. Vịt thái xong đem trộn hoa chuối xắt mỏng và các loại gia vị khác trong đó đặc biệt có hạt dổi và lá dổi, loại lá hiếm có của vườn quốc gia Xuân Sơn. Tất cả đem bỏ vào ống giang, nút kín và đun trên lửa cho đến khi không còn thấy sôi và sủi bọt nữa thì bỏ ra ăn.
• Rau sắng: Rau sắng Xuân Sơn là loại rau quý hiếm và có giá trị. Cây sắng thuộc loại cây gỗ nhỏ, có cây cao tới hơn 10m, đường kính thân tới 20- 30cm, vì vậy muốn hái lá non thường người ta phải trèo lên cây để hái. Rau sắng có hai loại sắng nếp và sắng tẻ. Rau sắng, bao gồm cả lá non và các đọt thân, thường được sử dụng để nấu canh. Canh rau sắng có thể nấu với một trong các nguyên liệu xương lợn, tôm nõn giã nhỏ, giò sống, thịt gà, cá rô, cá quả… mỗi thứ một vị, đều rất thơm ngon và bổ dưỡng.

Đặc sản làm quà khi đến Vườn quốc gia Xuân Sơn:

• Rau dớn: Rau dớn là một món quà của núi rừng, thuộc họ quyết, có hình dáng giống cây dương xỉ nhưng thân to, tán rộng hơn, xanh mỡ màng. Đối với đồng bào dân tộc Mường và Dao sống trong Vườn Quốc gia Xuân Sơn, đây là một món ăn quen thuộc có trong mâm cơm thường nhật. Ngoài ra, họ còn sử dụng loại rau này như một vị thuốc dân giã chữa các bệnh thông thường như cảm, ho, viêm họng…
• Thịt chua: Nói đến đặc sản làm quà bạn thì thịt chua cũng là món ăn không thể nào bỏ qua, thịt được rắc thính ủ lên men bằng lá tự nhiên, khi ăn kèm với tương ớt cảm nhận vị chua và dai cùng hương thơm nhè nhẹ chắc chắn sẽ chinh phục được những thực khách khó tính nhất.
• Quả cọ: Quả Cọ để ăn phải là quả cọ chín già, đen bóng. Quả cọ cần được làm thành món Cọ ỏm đặc biệt nổi tiếng. Cọ ỏm chấm với nước mắm là ngon nhất thế nhưng tùy thuộc khẩu vị từng người có thể thay bằng bột canh hay tương ớt, muối lạc, muối vừng…
• Rau sắn muối chua: Đặc sản nơi đây không thể thiếu rau sắn muối chua. Món ăn này được làm từ ngọn của cây sắn xanh mướt, trồng trên những núi đồi bạt ngàn ở miền trung du Phú Thọ. Mỗi mùa sắn đến, người ta thường chọn lá nếp của cây sắn trắng, không già quá mà cũng không non quá đem về rửa sạch, vò kỹ, và muối. Rau sắn muối chua có thể chế biến được thành nhiều món như: Canh rau sắn chua, kho cùng tép… Vị chua bùi, dai của rau tạo nên một hương vị rất riêng mà ăn rồi sẽ nhớ mãi.
• Bánh tẻ mật: Bánh tẻ mật được làm từ gạo tẻ nguyên chất, không lẫn tạp và mật mía. Đem gạo đãi sạch để khô nước rồi cho vào cối giã hoặc nghiền thành bột rồi rây nhỏ 2 lần. Sau đó cho bột vào nồi hòa đều với mật và nước theo tỉ lệ nhất định rồi bắc lên bếp đun cho ráo bột. Dùng đũa khuấy đều đảm bảo cho nước, bột và mật hòa đều với nhau, khi nào bột đặc quánh lại, đậy vung kín ủ vào bếp tro đến khi bột bánh chín trong thì đem ra gói. Người ta dùng lá chuối khô và lạt giang để gói và chằng bánh. Bánh tẻ mật được gói giống như bánh giò.

Phượt vườn quốc gia Xuân Sơn, Phú Thọ bạn cần lưu ý những điều sau để có chuyến đi an toàn, trọn vẹn nhất:

• Chuẩn bị vật dụng: Tại vườn quốc gia Xuân Sơn không có nhiều hàng quán, vì vậy bạn nên mang theo quần áo, đồ dùng cá nhân, đồ ăn sẵn... Bên cạnh đó, bạn cũng nên mang theo sạc điện thoại, sạc dự phòng, máy ảnh.
• Nơi ở: Hiện tại ở Xuân Sơn chỉ phát triển du lịch sinh thái cộng đồng, nếu muốn ở lại bạn có thể chọn hình thức homestay hoặc nhà nghỉ, khách sạn ở khu vực trung tâm huyện đoạn đường đi vào VQG Xuân Sơn.
• Giá vé tham quan: Những địa điểm du lịch ở Xuân Sơn có giá vé khá rẻ, hang Na, hang Lạng là 10.000 đồng/ người, tham quan các hang khác miễn phí.
• Ăn uống: Bạn sẽ được thưởng thức những món ăn đặc sản như cua đá, cá suối, rau sắn, bò khai, lợn mán... được chế biến thành những món ngon đặc sản địa phương. Bên cạnh đó, bạn có thể kết hợp tới Tây Sơn để thưởng thức đặc sản canh rau sắn và thịt chua Phú Thọ nơi đây.