Ahmed Zewail (1946 – 2016)
Ahmed Zewail là nhà hóa học người Mỹ gốc Ai Cập, năm 1999, ông đoạt Giải Nobel Hóa học vì là người tiên phong trong việc điều tra, nghiên cứu các phản ứng hóa học cơ bản, sử dụng tia laser cực ngắn trên thang thời gian mà các phản ứng xảy ra. Ông đã thực hiện nghiên cứu tốt nghiệp của mình về quang phổ mới, bao gồm cả cộng hưởng từ được phát hiện bằng quang học, với Robin Hochstrasser tại Đại học Pennsylvania ở Philadelphia. Công trình sau tiến sĩ của ông là về tính liên kết trong các hệ thống đa chiều và truyền năng lượng trong chất rắn, với Charles B. Harris tại Đại học California, Berkeley.
Trong suốt những năm 1980 và hầu hết những năm 1990, Ahmed Zewail đã dẫn dắt nhóm của mình thực hiện các thí nghiệm về 'hóa nữ' - tiền đúc của ông để gây ra và theo dõi các phản ứng bằng cách sử dụng các xung ánh sáng kéo dài dưới một pico giây (một phần triệu của một phần triệu giây). Đây là thời gian của các phản ứng hóa học ở cấp độ phân tử - thời gian của các dao động và chuyển động hạt nhân. Với công trình này, ông đã trở thành người duy nhất nhận giải Nobel Hóa học năm 1999. Trước sự ra đời của những tia laser cực nhanh như vậy vào những năm 1970, ý tưởng của các nhà hóa học về động lực học của các phân tử ở trạng thái kích thích rất khác so với ngày nay.
Thông qua các thí nghiệm, nhóm của ông đã làm sáng tỏ động lực học phản ứng, làm sáng tỏ các con đường phân tử và làm sáng tỏ sự tiến hóa cơ lượng tử của các nguyên tử trong phân tử. Công cụ kinh điển đối với ông là thí nghiệm bơm-thăm dò. Ở đây, xung đầu tiên (máy bơm) bắt đầu phản ứng hóa học, và xung thứ hai (đầu dò) theo dõi những gì xảy ra tiếp theo. Bằng cách này, ông và nhóm của mình đã chụp nhanh dòng chảy dao động, sự sắp xếp lại trạng thái và các sản phẩm phản ứng. Sau giải Nobel, trọng tâm nghiên cứu của Zewail chuyển sang một dạng kính hiển vi mới sử dụng các xung điện tử siêu nhanh để theo dõi các phản ứng trong không gian và thời gian ở quy mô nguyên tử.
