Nghe cái tên có vẻ lạ, nhưng trái Xay nhung từ lâu đã trở thành một loại trái cây đặc sản của vùng đất này. Cây Xay nhưng thường mọc trên núi cao của địa phận Ninh Thuận và được các dân tộc thiểu số sống quanh chân núi thu hái khi đến mùa trái chín, Xay nhung rừng ăn có vị ngọt thanh và nhiều cơm hơn các loại Xay thường, một năm xây chín từ tháng 7 đến 9 dương lịch, và được bày bán ở các chợ làng gần núi khu các dân tộc thiểu số sinh sống và đôi khi cũng được bán trong chợ lớn Phan Rang.

Với hình dạng chỉ nhỏ tầm những viên kẹo, nhưng độ bùi, ngọt ngọt pha lẫn vị chua của trái xay khiến bạn càng ăn lại càng thích thú. Đây là loại trái cây khá hiếm tương tự như trái Kiwi hay Cherry nên có giá khá cao trên thị trường. Xay tươi dao động khoảng 150.000 - 250.000 VNĐ/kg, xay rim lên đến tận 500.000 VNĐ/kg/.

Ninh Thuận là tỉnh thành của Việt Nam có nhiều cồn cát ven biển, là một điều kiện thuận lợi cho con Dông sinh sống và phát triển. Con Dông hay còn gọi là Dông Cát là một loài bò sát sống ở những cồn cát cháy nóng. Con Dông có vẻ ngoài giống với loài thằn lằn ta thường thấy, nhưng Dông to hơn nhiều. Thịt Dông được coi là một trong những đặc sản nổi tiếng của Ninh Thuận, mỗi khi du khách có dịp ghé thăm nhất định phải thưởng thức một lần mới được coi là đến Ninh Thuận.

Thịt Dông dày và ngọt vô cùng, đó là lý do tại sao Dông là đặc sản của nơi đây. Thịt Dông được chế biến thành rất nhiều món ăn khác nhau. Đầu bếp chuyên nghiệp tại Ninh Thuận có khả năng biến hóa tài tình Dông thành những món ăn ngon từ chả Dông, gỏi Dông, Dông hấp đến Dông nướng. Dẫu vậy, món Dông tuyệt vời nhất phải kể đến là thịt Dông nướng sa tế trên than hồng. Dông mà ăn cùng với bánh tráng nướng hay một chút rau sống, bún, cuốn lại chấm mắm ớt lại càng ngon hơn! Ghé Ninh Thuận nhất định phải thưởng thức thịt Dông nhé!

Vốn là món ăn quen thuộc từ những nguyên liệu sẵn có như gạo và cá của người dân miền biển Ninh Thuận, bánh canh chả cá là món ăn mà bất cứ khách du lịch nào cũng nên thử qua khi đến với vùng đất nắng gió này. Tô bánh canh nghi ngút khói, ngon mắt với màu vàng của những lát chả cá chiên, chả cá hấp, màu xanh của lá hẹ xắt nhỏ.

Sợi bánh canh dai vừa đủ, lát chả cá đậm đà, nước lèo ngọt thanh làm nên món ăn dân dã tròn vị xứ biển. Đây là một món ăn ngon và phổ biến ở Ninh Thuận. Những nguyên liệu đều được chế biến mới mẻ, đậm đà hương vị từ nước dùng đến đồ ăn kèm. Chả cá thì giòn dai vẫn giữ được độ tươi ngon của cá. Khi nếm thử, hương vị của chả cá hòa quyện với phần nước dùng ngọt thanh khiến thực khách nhớ mãi không quên. Món bánh canh chả cá rất dễ tìm và thưởng thức tại các quán ăn ven đường của Ninh Thuận.

Nhắc đến Phan Rang, ngoài nho thì táo xanh cũng là một loại đặc sản nổi tiếng không kém. Táo là một loại trái cây chứa nhiều nước giống nho, tuy nhiên có độ giòn và dai hơn nho, màu xanh vàng bóng và có vị ngọt. Đặc điểm thời tiết Ninh Thuận quanh năm hanh khô, ít mưa và nắng hạn nên rất phù hợp cho sự sinh trưởng của táo.

Táo xanh cũng được trồng hầu hết ở các huyện Ninh Hải và Ninh Phước, lân cận TP Phan Rang - Tháp Chàm. Bạn có thể mua táo tại vườn, các quầy bán trái cây trên đường hoặc tại siêu thị, giá dao động từ 25000 - 30000 VNĐ/kg.

Nét ẩm thực rất riêng và nổi tiếng của Ninh Thuận chính là các món được chế biến từ thịt dê hoặc cừu. Các món ăn được nhiều du khách yêu thích phải kể đến như cừu nướng, cừu rô ti… hay dê 7 món, lẩu dê. Trong khi thịt dê đã quá nổi tiếng trong ẩm thực của Ninh Thuận thì thịt cừu lại là một nét ẩm thực mới nhưng đã nhanh chóng trở nên phổ biến và được yêu thích.

Thịt dê được xử lý mùi bằng cách ướp qua với rượu trắng sau đó ướp với các loại gia vị để thịt giảm bớt mùi hăng và thấm đều các loại gia vị. Tùy từng khẩu vị của mỗi đầu bếp, thịt dê sẽ được tẩm ướp với các loại gia vị khác nhau. Thịt cừu là món mới nhưng đây lại là món ăn có tác dụng ấm dạ dày, đem lại một làn da đẹp. Ngoài ra, thịt cừu còn có tác dụng hỗ trợ rất tốt cho hệ thống tiêu hóa và là một trong số ít món ăn có tác dụng nâng cao chức năng dạ dày.

Bánh xèo là một trong những món ăn ngon rất được nhiều người ưa thích. Tuy nhiên, khi đến với mảnh đất Ninh Thuận đầy nắng và gió, du khách sẽ được trải nghiệm món bánh xèo theo một cách rất riêng, là đặc trưng của Ninh Thuận. Khác với những món bánh xèo của các tỉnh thành khác, món bánh xèo Ninh Thuận còn có chất riêng từ cách chế biến đến cách thưởng thức.

Những chiếc bánh xèo được đổ trên khuôn đất nung đặt trên lò nướng hay bếp lửa hình tròn. Khác hoàn toàn với những cách đổ bánh xèo bằng những chiếc chảo mà ta vẫn thường thấy qua mạng xã hội, báo chí. Một điểm vô cùng độc đáo khác của món bánh xèo này là ở phần nước chấm. Nước chấm được làm từ những nguyên liệu bao gồm: lạc rang, ớt, mắm ruốc hoặc mắm ruốc pha theo công thức của mỗi quán hay theo khẩu vị của từng vị đầu bếp.

Nhắc đến đặc sản Ninh Thuận nhất định không thể nào thiếu món bánh tráng mắm ruốc thần thánh. Mỗi miếng bánh là tổng hòa của vị đậm đà mắm ruốc, béo ngậy mỡ hành và trứng, cay ngọt tương ớt, giòn giòn vỏ bánh, bùi bùi vị mè. Bánh tráng mắm ruốc nướng Phan Rang được xem là một trong những món ăn ngon trong ẩm thực tại Ninh Thuận mà du khách nên thưởng thức một lần khi ghé thăm.

Người ăn ít khi dừng lại ở một cái vì chẳng mấy ai cưỡng lại được vị ngon đặc biệt của bánh tráng nướng mỡ hành xứ này. Bánh tráng nướng ngon nhất khi ăn nóng trong buổi chiều tắt nắng, rộn ràng gió và bên bạn bè thân thương. Món bánh tráng mắm ruốc là một món ăn bình dân nhưng vẫn có thể đem đến những hương vị thơm ngon, đậm đà, một lần thưởng thức qua chắc chắn du khách sẽ khó lòng quên. Bánh tráng giòn dai, khi nướng thì có hương thơm nức, kết hợp với mắm ruốc đặc sản của Ninh Thuận thì khỏi chê.

Một trong những loại trái cây tiêu biểu và cũng là đặc trưng của vùng đất này là nho. Chính cái nắng gay gắt, cái gió như phan lại là điều kiện thuận lợi cho nho phát triển. Nơi đây, nho chủ yếu được trồng ở các huyện Ninh Sơn, Ninh Phước và Ninh Hải. Không giống những vườn nho nổi tiếng ở nước Pháp, nho ở Phan Rang được trồng theo lối mắc giàn trên cao. Có hai loại nho chính ở đây là nho xanh và nho tím có thể dùng ăn tươi, làm rượu hoặc mật nho để uống trong những bữa ăn đều rất tuyệt. Đi qua những vườn nho đã chín mọng, lúc lỉu chín trên cành, bạn sẽ không đành lòng bỏ qua mà buộc phải dừng chân, chụp ảnh thoải mái, mua vài cân nho nơi đây.

Người Phan Rang dễ thương và mến khách nhưng bạn nhớ xin phép chủ vườn trước khi ghé thăm. Theo chân các chị nông dân đang tỉa trái trong vườn, họ sẽ chỉ cho bạn cách chọn những chùm nho có thể hái xuống và ăn ngay. Hiện nay, một số vườn nho ở Phan Rang không chỉ để thu hoạch mà còn được làm nơi tham quan, du lịch cho những du khách yêu thích không khí miệt vườn về đây tận hưởng và mua trái cây ngay tại vườn. Điều này cũng mang lại một nguồn thu nhập khác cho người nông dân nơi đây. Du khách có thể mua nho tại các vườn, trong siêu thị hoặc các quán được bày bán ven đường ở TP Phan Rang. Giá nho tím khoảng 50.000 - 60.000 VNĐ/kg, nho xanh dao động tầm 70.000 - 80.000 VNĐ/kg.

Khô mực là một trong những món ăn không thể thiếu trên những bàn nhậu, nhất là những nơi có biển như Ninh Thuận. Một trong những đặc sản nổi tiếng của Ninh Thuận và trên khắp cả nước là khô mực Phan Rang. Đây là đặc sản có tiếng từ rất lâu, luôn luôn được du khách yêu thích mua để ăn cũng như để làm quà khi trở về từ Ninh Thuận. Để có thể làm ra một mẻ khô mực Phan Rang chuẩn, người làm phải chọn những con mực tươi ngon nhất, rửa sạch sẽ để giảm bớt độ mặn, sau đó đem phơi dưới ánh nắng mặt trời.

Khô mực trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại với kích thước, giá cả và hương vị khác nhau, nhưng khô mực Phan Rang vẫn mang đặc trưng khó nhầm lẫn. Khô mực Phan Rang có một lớp phấn trắng phủ dày trên thân con mực. Đây vừa là cách để nhận biết một con mực tươi vừa là cách nhận biết một con mực ngon, chất lượng tốt. Khô mực Phan Rang không có mùi khô tanh, không bị ẩm.

Được thiên nhiên đặc biệt ưu ái cho cái nắng khắc nghiệt, Ninh Thuận sản sinh nhiều loại trái cây đặc sản mà quý hiếm, một trong số đó là cây da đá, là loại trái cây rừng độc và lạ nhất nước ta rất ít người biết đến, khi ăn nếu là trái chín đỏ vị ngọt thanh tao, mùi thơm nồng, nếu là trái gần chín sẽ có vị chua thanh rất khác biệt với chanh hay me và kèm theo mùi thơm nồng, người xưa thường dùng trái da đá sau bữa ăn để khử mùi răng miệng.

Trái Da Đá khi đến mùa cũng được bày bán trên các con đường làng như An Xuân, An Hòa, Hộ Diêm, Thủy Lợi.... và cũng được bán ở các chợ làng hay đôi khi cũng xuất hiện trong chợ lớn Phan Rang với giá 10.000 VNĐ/kg, lưu ý là trái Da Đá do có lượng nước khá nhiều nên từ khi hái xuống chỉ sử dụng trong 2 - 3 ngày ở nhiệt độ thoáng mát, nếu để nóng kín hơi sẽ rất dễ bị hư.

Ninh Thuận là miền đất có diện tích đất trồng tỏi lớn nhất nước. Với thời tiết vô cùng khắc nghiệt và diện tích đất liền ven biển rộng, cát sạch nên rất phù hợp với cây tỏi, vì thế tỏi ở Ninh Thuận được đánh giá là có giá trị thương phẩm cao nhất Việt Nam (hơn cả tỏi Lý Sơn). Mỗi tép tỏi Phan Rang có đặc điểm củ khá tròn, bên trong là những tép tỏi nhỏ nhỏ, xếp đều nhau, hương vị của tỏi rất ấm. Ngoài ra, tỏi Phan Rang rất dễ lột vỏ, hơn hẳn những loại tỏi có xuất xứ nơi khác, cùi tỏi có màu trắng trong và hơi ngả màu ngà ngà.

Tỏi Phan Rang rất thơm ngon và chứa dược tính cao, đặc biệt là loài tỏi Cô Đơn (tỏi Mồ Côi) được nhiều người ưa chuộng hay mua để dùng hoặc làm quà biếu. Tỏi Phan Rang mỗi năm chỉ trồng được 1 mùa nên nếu muốn thưởng thức loại tỏi đặc sản của của Ninh Thuận thì tốt nhất nên mua tỏi vào thời điểm vừa thu hoạch xong.

Một trong những loại dược phẩm tốt cho sức khỏe và cho da chính là mủ trôm. Nó giúp giải nhiệt cơ thể, thanh lọc, giải độc gan, điều hòa đường huyết, giúp mau lành vết thương, nhuận tràng,..

Với rất nhiều công dụng hữu ích như thế, mũ trôm trở thành một loại thực vật vô cùng giá trị về kinh tế. Mủ trôm được lấy từ nhựa cây trôm sau đó phơi khô thành viên nhỏ hoặc to tùy theo loại và giá cả cũng khác nhau từ khoảng 250.000 đến 400.000 VNĐ/kg.

Để bảo vệ nguồn dược liệu quý cây đười ươi thì ngoài sự nỗ lực chiến đấu của các chiến sỹ kiểm lâm thì khuyến cáo chúng ta chỉ nên sử dụng những hạt Đười Ươi khô đã rụng xuống đất còn gọi là hạt đười ươi bay, không sử dụng những hạt đười ươi còn xanh rồi mang đi phơi khô, vì những hạt đười ươi còn xanh thường được hái sau khi chặt cây đười ươi xuống. Hạt Đười Ươi bay là cái tên khá xa lạ với nhiều người vì ít ai biết đây là một loại dược liệu quý, được thu lượm dưới gốc cây đười ươi khi khô thì rụng xuống. một cây đười ươi trưởng thành thì phải mất 4 năm mới cho hạt đười ươi một lần, nên hạt Đười Ươi rất quý hiếm.

Hạt Đười Ươi có rất nhiều công dụng bổ ích cho sức khỏe như trị ho khan, ho có đàm, long đàm, hen xuyễn, khang tiếng, nôn ra máu, bổ phế, mát gan, giải nhiệt, lợi tiểu, kiết lị, mắt đỏ,.. Đặc biệt lưu ý không dùng hạt Đười Ươi cho phụ nữ đang mang thai, và không dùng khi đang sử dụng thuốc tây. Người gặp vấn đề về tiêu hóa, lạnh bụng, tiêu chảy không nên dùng hạt đười ươi. Vì có nhiều công dụng thần kì nên hạt Đười Ươi có giá trị kinh tế cao. Bao gồm 2 loại, loại 1 khoảng 490.000 VNĐ/kg, loại 2 khoảng 350.000 VNĐ/kg.

Khi nhắc đến Ninh Thuận, ngoài nhắc đến vùng đất của nắng và gió, người ta thường nhớ đến Ninh Thuận là một vùng đất với những đặc sản ngon nức tiếng. Một trong số đó, không thể không nhắc đến nhum biển Cà Ná, một trong những đặc sản của Ninh Thuận. Nhum biển hay còn được biết đến với cái tên nhím biển, là đặc sản độc đáo không nơi nào có được.

Nhum biển được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau, nhưng ngon nhất có lẽ là món nhum nấu cháo hoặc nhum nướng. Những con nhum biển được mang về cắt để lấy trứng, đem đi ướp với gia vị rồi chiên nhanh qua với dầu. Trứng nhum biển thì được đem đi nấu cháo gạo tẻ. Phần thịt nhum biển thì được đem đi nấu với mù tạt, giảm vị tanh của nhum cho những người mới ăn, thịt nhum chấm cùng với một ít muối tiêu chanh vẫn giữ được hương vị tươi ngon của biển cả mà lại vừa ăn vô cùng.