Thận là hai cơ quan nằm ngay ở trên thắt lưng, mỗi cái nằm một bên xương sống của bạn. Là một phần của hệ thống tiết niệu, nhiệm vụ chính của thận là lọc máu và tạo ra nước tiểu để loại bỏ các chất thải của cơ thể.

Ung thư thận khởi phát từ các tế bào trong thận. Ung thư thận có 2 dạng là ung thư biểu mô tế bào thận (RCC) và ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp (TCC) của bể thận. Những tên gọi này là tên các loại tế bào mà ung thư xuất hiện. Các dạng ung thư thận tiến triển khác nhau, đồng nghĩa với tỉ lệ sống khác nhau, và cần phải được xếp loại giai đoạn và điều trị riêng biệt. Ung thư biểu mô tế bào thận chiếm khoảng 80% ung thư thận nguyên phát và ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp chiếm phần lớn số ca còn lại.

Ung thư thận có 4 giai đoạn:

• Ung thư thận giai đoạn đầu: khối u vẫn nằm trong thận, chưa có các dấu hiệu lâm sàng điển hình, bệnh nhân có thể có đái máu vi thể (không nhìn được bằng mắt thường, phải xác định qua xét nghiệm) nhưng khó sờ thấy u trên lâm sàng
• Ung thư thận giai đoạn 2: khối u bắt đầu phát triển nhưng vẫn khu trú trong thận. Bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng.
• Ung thư thận giai đoạn 3: ung thư đã xâm lấn các vùng lân cận như mô quanh thận, tuyến thượng thận, các tĩnh mạch lớn
• Ung thư thận giai đoạn cuối: ung thư di căn tới các bộ phận khác của cơ thể, bệnh nhân mệt mỏi, suy kiệt dần dần.

Mỗi năm Việt Nam ghi nhận gần 2.400 ca mắc ung thư thận, tỉ lệ tử vong chiếm khoảng 55%, vậy nhận biết những dấu hiệu sớm của ung thư thận như thế nào?

• Thiếu máu: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của ung thư thận và xuất hiện ở 30% số bệnh nhân. Thận tạo ra một loại protein gọi là erythropoietin, chất kích thích sản xuất các tế bào hồng cầu trong tủy xương. Nếu bị ung thư thận, quá trình sản xuất protein này bị giảm dẫn đến số lượng hồng cầu thấp.
• Tiểu ra máu: Xuất hiện máu trong nước tiểu là triệu chứng phổ biến của ung thư thận, xảy ra ở 20% trên tổng số bệnh nhân. Nước tiểu có màu máu đỏ tươi được gọi là tiểu máu toàn phần, hoặc lượng máu vừa phải chỉ đủ gây ra nước tiểu có màu hồng nhạt, hoặc thậm chí nước tiểu có màu sắc bình thường nhưng khi soi dưới kính hiển vi vẫn phát hiện được tế bào hồng cầu. Vì vậy kể cả khi không có triệu chứng này, bạn vẫn cần cẩn thận, đi khám sức khỏe định kỳ.
• Đau lưng: Đau lưng, hai bên cạnh sườn hoặc bụng, và có thể đau toàn bộ hoặc đau nhói từng cơn là triệu chứng điển hình của bệnh thận. Nếu không có nguyên nhân gây ra cơn đau ở những khu vực này, bạn cần phải được kiểm tra y tế chuyên sâu để phát hiện được nguyên nhân chính xác.
• Giảm cân đột ngột: Đột nhiên sụt cân là triệu chứng phổ biến của hầu hết các bệnh ung thư. Trong khoảng từ 6 tháng đến 1 năm bạn bị mất 5% trọng lượng cơ thể trở lên, bạn cần theo dõi các bất thường trên cơ thể và đến các cơ sở y tế kiểm tra.
• Mệt mỏi: Tưởng chừng như là trạng thái thường xuyên xảy ra của con người, nhưng mệt mỏi cũng khá phổ biến ở những người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư thận. Không giống như mệt mỏi thông thường, dấu hiệu mệt mỏi do ung thư thường kéo dài và có diễn biến xấu đi theo thời gian.
• Chán ăn: Không thèm ăn, mất cảm giác ngon miệng là triệu chứng phổ biến của ung thư thận. Chúng khiến cơ thể suy nhược, mất dinh dưỡng, sụt cân nhanh chóng.
• Sốt: Nếu nhiệt độ cơ thể tăng cao liên tục hoặc thất thường mà không có dấu hiệu nhiễm trùng rõ ràng, rất có thể bạn đang lâm vào tình trạng nguy hiểm. Những cơn sốt không nguyên nhân là triệu chứng đáng lo ngại và cần được chẩn đoán sớm.
• Huyết áp cao : Thận sản xuất hormone có vai trò quan trọng trong việc điều hòa huyết áp. Do đó, huyết áp cao kéo dài có thể là triệu chứng của ung thư thận. Ngược lại, huyết áp cao kéo dài có thể dẫn đến tổn thương thận nặng hơn.
• Sưng ở mắt cá chân: Thận cũng đóng một vai trò rất quan trọng trong việc điều chỉnh cân bằng chất lỏng và chất điện giải trong cơ thể. Bệnh thận, đặc biệt là ung thư thận có thể can thiệp vào quá trình này, dẫn đến tình trạng giữ nước gây sưng, phù nề ở bàn chân hoặc mắt cá chân.
• Da đỏ bừng: Da bỗng nhiên đỏ tấy, có cảm giác nóng rát ở mặt, cổ hoặc tứ chi là một triệu chứng điển hình của ung thư thận. Khi xuất hiện dấu hiệu này, bạn cần đến bệnh viện ngay lập tức.
• Sưng, đau và co rút tinh hoàn: Triệu chứng này thường xảy ra ở bên phải tinh hoàn và là một trong những dấu hiệu hiếm gặp ở nam giới khi mắc ung thư thận.
• Tràn dịch màng phổi : Khi ung thư thận lan đến phổi hoặc niêm mạc phổi, nó có thể gây ra sự tích tụ chất lỏng giữa các màng phổi.
• Suy gan: Ung thư thận có thể ảnh hưởng đến gan thông qua sự lây lan của ung thư cũng như một phần của hội chứng paraneoplastic. Rối loạn chức năng gan và thận có thể dẫn đến sự tích tụ chất độc trong máu, dẫn đến giảm sự minh mẫn, thay đổi tính cách, thay đổi tâm trạng và hơn thế nữa.

Điều rất đáng lo ngại với ung thư thận đó là hầu như không có triệu chứng giai đoạn sớm, kết hợp với điều kiện kinh tế còn thấp, ý thức xây dựng thói quen đi kiểm tra sức khoẻ định kỳ 6 tháng/lần chưa có ở nhiều gia đình nên hầu hết các trường hợp ung thư thận phát hiện đều ở giai đoạn muộn, kết quả điều trị và tiên lượng không còn tốt nữa.

Hiện nay chỉ xác định được các yếu tố làm tăng tỷ lệ mắc ung thư thận chứ chưa xác định cụ thể những nguyên nhân gây bệnh

• Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ gây ung thư thận, khoảng 30% nam giới và khoảng 24% nữ giới hút thuốc là bị ung thư thận. Thời gian hút thuốc càng lâu và số lượng thuốc lá tiêu thụ càng nhiều thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Nhiều độc tố được tìm thấy trong khói thuốc lá có thể gây tổn thương DNA của các tế bào trong đó người ta nói nhiều đến benzo (a) pyrene là chất gây tổn thương gen p53 - một gen có vai trò mã hóa cho protein p53 là một protein có vai trò bảo vệ các tế bào của cơ thể chống lại ung thư.
• Các cacbua hydro thơm đa vòng như 3’ - 5’ benzo - pyrene cũng được cho là có liên quan đến sự xuất hiện ung thư thận. Nhiều nghiên cứu cho thấy, công nhân một số ngành có tiếp xúc với cacbua hydro thơm đa vòng như 3’ - 5’ benzo - pyrene có tỷ lệ mắc bệnh cao như nghề in, hoá chất, nhuộm hoặc tiếp xúc với xăng dầu.
• Yếu tố di truyền: bệnh có thể xuất hiện ở nhiều người trong cùng gia đình. Những người bị khuyết đoạn ở nhiễm sắc thể số 3 hoặc chuyển vị của các nhiễm sắc thể số 3 và nhiễm sắc thể số 8 cũng có tỷ lệ mắc bệnh cao
• Người đang mang bệnh béo phì sẽ dễ mắc bệnh ung thư thận
• Sử dụng thuốc giảm đau kéo dài như Paracetamol hay NSAID (ví dụ: Ibuprofen, Aspirin)
• Giới tính: nam giới có nguy cơ mắc bệnh ung thư thận cao gấp 2 đến 3 lần so với phụ nữ.
• Chủng tộc: người da đen có tỷ lệ ung thư thận cao hơn.
• Tuổi tác: ung thư thận thường gặp ở người lớn tuổi và thường được chẩn đoán ở độ tuổi từ 50 đến 70.
• Dinh dưỡng và trọng lượng: nhiều nghiên cứu chỉ ra mối liên hệ giữa bệnh ung thư thận và bệnh béo phì
• Huyết áp cao: những người đàn ông bị cao huyết áp có nguy cơ ung thư thận cao hơn người bình thường.

Bác sĩ sẽ chẩn đoán qua khám lâm sàng triệu chứng và một số xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra có máu trộn lẫn không và để kiểm tra dấu hiệu của một số bệnh lý khác
• Xét nghiệm máu, kiểm tra một số chất trong máu, chẳng hạn như creatinine. Nồng độ creatinine cao trong máu có thể cho biết thận của bạn đang có vấn đề
• Siêu âm để kiểm tra các mô ở thận
• Chụp CT hoặc chụp MRI: có thể cho thấy các tế bào ung thư ở thận, hạch bạch huyết và các mô khác ở bụng
• IVP: là một phương pháp chụp X-quang đặc biệt, trong đó bạn sẽ được tiêm một chất nhuộm giúp bác sĩ thấy được các mô ở thận và một số vấn đề khác
• Sinh thiết: bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ ở thận và kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm tế bào ung thư.

Tuỳ vào tình trạng bệnh mà bác sĩ có thể chỉ định một hay kết hợp các phương pháp pháp điều trị sau đây:

• Phẫu thuật: Phẫu thuật cắt bỏ u là phương pháp điều trị chính trong ung thư tế bào thận. Có hai phương pháp phẫu thuật điều trị ung thư thận là cắt thận bán phần và cắt thận toàn bộ kèm vét hạch hệ thống và lấy bỏ hết tổ chức mỡ quanh thận. Có thể mổ mở, mổ nội soi hay mổ nội soi robot. Đối với u có gây huyết khối thì lấy bỏ huyết khối.
• Điều trị bổ trợ Xạ trị: Năng lượng cao được đưa vào cơ thể để tiêu diệt tế bào ung thư và giảm thiểu triệu chứng đau khi bệnh đã di căn vào xương. Máy chiếu xạ sẽ hướng tia xạ vào vùng bị bệnh để điều trị kết hợp bảo vệ các mô lành khỏi sự tấn công của khối u. Song song với đó, các bác sĩ sẽ đưa các loại thuốc hóa trị vào cơ thể để chống lại tế bào ung thư và ngăn cản tái phát.
• Hóa trị: Hóa trị không thường được sử dụng trong điều trị ung thư biểu mô tế bào thận. Tuy nhiên, nó có thể sử dụng để điều trị ung thư tế bào chuyển tiếp – bệnh ung thư của niệu quản. Phương pháp hóa trị có thể được sử dụng trước khi tiến hành phẫu thuật để thu nhỏ khối u, làm cho việc loại bỏ khối u dễ dàng hơn hoặc sử dụng để điều trị các tế bào ung thư di căn đến các phần xa của cơ thể.
• Liệu pháp sinh họcInterleukin-2 và interferon là hai loại thuốc sử dụng trong liệu pháp sinh học để điều trị ung thư thận giai đoạn nặng hơn. Các thử nghiệm lâm sàng tiếp tục nghiên cứu các phương pháp khác để tiến hành liệu pháp sinh học đồng thời có thể giảm được tác dụng phụ. Nhiều bệnh nhân được điều trị bằng liệu pháp sinh học cần nằm viện trong thời gian điều trị để có thể theo dõi được các tác dụng phụ này.
• Chăm sóc giảm nhẹ: Nguyên tắc điều trị là phối hợp đa mô thức gồm phẫu thuật giải phóng chèn ép, xạ trị giảm đau, xạ trị chống chèn ép, chăm sóc triệu chứng. Điều trị bằng thuốc giảm đau, chăm sóc tâm lý và các điều trị nội khoa khác (tăng cường dinh dưỡng, chống thiếu máu…

Một lối sống, lối sinh hoạt, ăn uống lành mạnh sẽ giúp bạn giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ung thư thận, bạn nên bắt đầu thực hiện những thay đổi trong lối sống sau đây:

• Bỏ thuốc lá: Tỷ lệ ung thư thận tăng cao hơn ở những người hút thuốc lá.
• Hạn chế tiếp xúc với các loại hoá chất (tẩy rửa, sơn nhuộm, hầm mỏ, hoá dầu…). Nếu bắt buộc phải tiếp xúc, cần có bảo hộ lao động cẩn thận (khẩu trang, bao tay, áo chống thấm…), rửa tay thật kỹ trước khi ăn uống. Cần loại bỏ tấm lợp A-mi-ăng khỏi cuộc sống hằng ngày vì nó rất độc hại.
• Kiểm soát huyết áp và cân nặng vì chúng có mối liên hệ với ung thư thận, mặc dù cơ chế chưa được lý giải một cách thoả đáng.
• Chơi thể thao, thể dục hằng ngày kết hợp ăn nhiều trái cây, rau quả. Hạn chế tối đa các loại thịt đỏ (lợn, bò) và cách chế biến xào, rán, quay, nướng hoặc đồ ăn nhanh.
• Kiểm tra sức khoẻ định kỳ 6 tháng/lần: Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng. Xét nghiệm nước tiểu, siêu âm ổ bụng và hệ thận tiết niệu, khi nghi ngờ thì chụp cắt lớp (CT Scanner) ổ bụng kết hợp sinh thiết sẽ giúp phát hiện sớm căn bệnh này.
• Chế độ ăn làm sạch và bảo vệ thận: Ngay từ bây giờ hãy ăn những loại thực phẩm đặc biệt tốt cho thận để bảo vệ cơ quan quan trọng này:

1. Rau xanh: Rau xanh giàu Vitamin C và K, cùng với chất xơ và folate, làm giảm huyết áp, cân bằng lượng đường trong máu và giảm căng thẳng cho thận.
2. Củ nghệ: Củ nghệ có khả năng kháng viêm rất tốt bởi nó có chứa chất curcumin cung cấp các đặc tính chống viêm. Nó cũng có lợi cho việc chống lại bệnh thận và nguy cơ mắc sỏi thận.
3. Táo: Trong táo chứa đầy đủ chất xơ giúp hấp thụ độc tố, giúp thực hiện tốt công việc làm sạch thận của bạn.
4. Gừng: có tác dụng tốt trong làm sạch thận, đồng thời giảm buồn nôn, giảm đau, say tàu xe, chán ăn.
5. Nước chanh: Nếu bạn muốn tìm một loại thực phẩm không chỉ làm sạch thận mà còn ngăn chặn các bệnh thận khác, hãy thêm vào danh sách ưa thích một quả chanh nhỏ bé. Nước chanh làm tăng lượng citrate từ bên trong, ngăn chặn sỏi thận hình thành. Hình thành một thói quen uống nước chanh để thanh lọc cơ thể đặc biệt dễ dàng. Uống một cốc nước ấm hòa với 4 quả chanh mỗi ngày, sẽ giảm tối đa khả năng kết sỏi trong thận.
6. Tỏi: Thận của bạn có khỏe mạnh hay không phụ thuộc chính vào chế độ ăn uống, sinh hoạt hàng ngày. Nếu bạn không giỏi trong việc nhận biết cơ thể cần gì, hãy chắc chắn rằng trong chế độ ăn uống luôn kèm một củ tỏi. Tỏi chứa allicin có đặc tính chống oxy hóa và chống viêm mạnh mẽ. Cả hai đều có thể có lợi cho thận và huyết áp.