Bà Triệu

Bà Triệu tên thật là Triệu Thị Trinh, sinh năm Bính Ngọ (226) tại vùng núi Quan Yên, quận Cửu Chân, Yên Định, Thanh Hóa. Người con gái họ Triệu sinh ra đã có khuôn mặt đẹp, mắt sáng, môi đào, thân hình cao lớn, nở nang, giọng nói âm vang. Người tầm thường tất không có dung mạo như thế. Từ nhỏ, bà đã là người có sức khỏe, có chí lớn và đầy mưu trí, được cha hết lòng dạy dỗ binh thư võ nghệ, có chí khí hơn người.

Cha mẹ mất sớm, người con gái ấy đã cùng với anh trai là Triệu Quốc Đạt (một hào trưởng ở Quan Yên) tập hợp những nghĩa sĩ trên đỉnh núi Nưa mà gươm, luyện võ và dẫn quân đánh chiếm quận lỵ Tư Phố - căn cứ quân sự của quan quân nhà Đông Ngô trên đất Cửu Chân. Khi anh trai có ý muốn bà lo chuyện riêng tư vì dù sao cũng chỉ là phận nữ nhi. Bà Triệu khẳng khái mà rằng: “ Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở biển Đông, quét sạch bờ cõi, để cứu dân ta khỏi cơn đắm đuối chứ không thèm bắt chước người đời, cúi đầu cong lưng làm tì thiếp người ta ”.

Sau khi Triệu Quốc Đạt chết, bà được nghĩa quân tôn làm Nhụy Kiều tướng quân để chỉ huy quân sĩ đánh giặc. Nghĩa quân chiến đấu liên tiếp nhiều trận, thế mạnh như chẻ tre, đánh tới đâu giặc tan tành tới đó. Trước tình hình yếu thế, giặc đã cho người mua chuộc một số thủ lĩnh của các cuộc khởi nghĩa lẻ tẻ ở các địa phương, thế quân dần suy yếu. Quân Ngô hơn hẳn nghĩa quân của Bà Triệu cả về mặt tổ chức cũng như vũ khí. Quân khởi nghĩa đã yếu dần và tan rã. Năm 248, bà chiến đấu để phá vòng vây kìm kẹp, về núi Tùng tự vẫn, năm ấy bà mới 23 tuổi. Nhân dân còn lưu truyền câu ca dao nói lên sự tôn kính và ủng hộ cuộc khởi nghĩa của bà:

Ru con, con ngủ cho lành

Để mẹ gánh nước rửa bành cho voi
Muốn coi lên núi mà coi

Coi Bà Triệu tướng cưỡi voi đánh cồng.

Hay:

Tùng Sơn nắng quyện mây trời

Dấu chân Bà Triệu rạng ngời sử xanh.